اقتصاددانان در مورد طرح دولت چه می‌گویند؟

نسیم آنلاین : هنوز خبرهای مربوط به تصمیم شبانه دولت در افزایش قیمت و سهمیه بندی بنزین نیز اعتراضات و اغتشاشات مرتبط با آن در صدر اخبار خبرگزاری ها است. در این بین اقتصاددان‌ و اساتید حوزه اقتصاد نظرات متفاوتی در مخالفت با شوک قیمتی دولت به مردم، دارند.

فرشاد مومنی، اقتصاددان و استاد دانشگاه علامه طباطبائی، با انتقاد شدید از بی پایه و بی منطق بودن این کار و سست بودن غیر عادی استدلال‌هایی که از ناحیه رسمی در دفاع از این طرح صورت می‌گیرد، گفت: عزیزان جوری صحبت می کنند که گویی از بدیهی ترین واقعیت های تجربه شده در سه دهه گذشته مطلقا آگاهی ندارند. وی با اینکه گزینه های بسیار کم‌هزینه و پردستاوری وجود داشت که می‌توانست به کارگیری شود اما به دلیل بضاعت علمی اندک و بینش نادرست سیاستگذاران مطلقا کنار گذاشته شده است، افزود: آنچه که به عنوان توصیه می‌توانم به مسئولین عرض کنم این است که یک مقداری بضاعت فکری خود را بالاتر ببرند و برای جامعه ای که در آن بیش از ۱۳ میلیون به گواه سرشماری سال ۹۵ تحصیلات عالی دارند، اهتمام بیشتری برای کیفیت مباحثی که مطرح می‌کنند، داشته باشند.

علی دینی ترکمانی، عضو هیأت علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی در مورد تصمیم افزایش قیمت و سهمیه بندی بنزین ‌گفت: با توجه به روند گذشته افزایش قیمت بنزین قابل پیش بینی بود، ولی بدین صورت که به صورت تند افزایش پیدا کند، ‌قابل پیش بینی نبود. به خصوص در برهه فعلی که میزان رشد اقتصادی در سال گذشته منفی بوده است. امسال هم بین منفی ۹/۵ تا ۱۰ درصد است که اساسا در تجربه بعد از انقلاب این نرخ رشد بی سابقه است. فشارهای تورمی به اقتصاد برگشته و بر اساس گزارش مرکز آمار ایران از مهر سال گذشته تا مهر امسال، تورم به ۴۲ یا ۴۳ درصد رسیده. در این شرایط اجرای این سیاست با چنین شیب تند و درصد افزایش زیادی، قابل پیش بینی نبود.

ترکمانی با اشاره به اینکه مردم تجربه‌ای در ذهن‌شان دارند که در سال ۸۸ یا ۸۹ به صورت تند افزایش قیمت بنزین صورت گرفت که همراه با پرداخت یارانه بود. اما به مرور زمان به دلیل فشارهای تورمی قدرت خرید یارانه نقدی کاهش پیدا کرد و درنتیجه برداشت مردم نه صورت احساسی بلکه به صورت منطقی این بود که خالص رفاه‌شان کاهش پیدا کرده است. این موضوع را مردم در ذهن‌شان دارند، این سیاست یک اثر مستقیم دارد که افزایش قیمت حمل‌ونقل است و یک اثر غیر مستقیم دارد که افزایش سایر قیمت‌ها است. اینکه چرا این اتفاق می افتد، یک دلیل آن به خاطر وجود سازوکاری با نام شاخص بندی قیمت‌ها و دستمزدها با یکدیگر است. بدین گونه که وقتی قیمت‌هایی که راهبر هستند، افزایش پیدا می‌کند، در اقتصادی مثل اقتصاد ما که همراه با انتظارات تورمی است، خواه ناخواه قیمت‌های دیگر افزایش پیدا می‌کند.

ابراهیم رزاقی، عضو سابق هیات علمی دانشگاه تهران، نیز در این باره گفت:‌ افزایش قیمت باید حساب شده باشد و مردم پشتیبانی کنند. باید به مردم حقوق و مزد تعلق بگیرد، نه صدقه. الان این گونه شده است که سود تولید بین ۱۵ تا ۲۰ درصد شده. سود فعالیت های دلالی بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ درصد. که بازار را تحت تاثیر خود قرار داده است. بازار را دست هایی از بالا مدیریت می کنند که این موضوع سبب شده تا ۱۵۰ سال نگذارند که این بازار منافع تولید کننده را تامین کند. در آمریکا که خودش ادعا دارد مهد لیبرالیسم است، از خانه های خالی مالیات اخذ می‌شود. تا کسی خرید و فروش خانه نکند و فقط عرضه کننده باشد. اما در اینجا دولت کماکان دخالت نمی‌کند، اعتقاد ندارد و حتی ابزارش را هم در اختیار ندارد.

وی افزود: اینکه دولت به یک خانواده ۳ نفر، ۱۵۰ تومان یارانه معشیتی می‌دهد، چه دردی از این خانواده دوا می‌کند؟ این کمک معیشتی را باید به تولید داد تا اشتغال ایجاد شود و واردات بی رویه را متوقف کرد. این طرح از نظر زمانی و از نظر اثرگذاری بر اقتصاد و جامعه بسیار ناپخته بوده و افراد را عادت می‌دهد که کار نکنند.

آلبرت بغزیان، استاد اقتصاد دانشگاه تهران، درباره طرح مدیریت مصرف سوخت گفت: با افزایش قیمت حامل های انرژی یا سوخت، مسلما قیمت تمام شده کالاها افزایش پیدا خواهد کرد. حتی اگر فرض کنیم که قیمت دیگر کالاها ثابت بماند، قیمت حمل و نقل افزایش پیدا خواهد کرد. به سبب آن که هزینه حمل مواد اولیه برای تولیدکننده و هزینه توزیع کالا افزایش پیدا کرده، قیمت تمام شده کالا افزایش پیدا خواهد کرد. اما اینکه چقدر، خواهد بود، قطعا قابل محاسبه است. و این افزایش به مراتب کمتر از افزایش قیمت حمل و نقل است. در این شرایط متاسفانه برخی آن را به چشم فرصت می بینند تا بر روی دیگر کالاها افزایش قیمت بدهند. مثلا اگر ۵۰ درصد روی قیمت بنزین رفته، می‌خواهند ۵۰ درصد روی همه کالا ببرند.

وی با تاکید بر افزایش قیمت سایر کالا معتقد است که خیلی از کشورها را این نوسانات را با ابزارهای مالیات کنترل کرده اند.

به نظر می‌رسد، بر خلاف گفته مسئولین که با افزایش قیمت بنزین، افزایش قیمت ناچیزی در کالا ایجاد می‌شود، اقتصاددان‌ها بر این باورند که این گونه نیست و تورم ایجاد شده بر اثر افزایش قیمت بنزین، قابل توجه است. در این بین هستند کسانی که معتقدند دولت بدترین راه ممکن را برای جبران کسری بودجه خود انتخاب، و در برهه کنونی اجرایی کرده است.