زمستان گاز نداریم
کاهش سطح تولیدات گازی کشور سبب شده زنگ خطر بحران گاز و تبدیل شدن کشورمان به یکی از واردکنندگان آن به صدا دربیاید.
محسن خجسته مهر، معاون وزیر نفت نیز به تازگی تصریح کرده: «برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای نفت و گاز در دریا و خشکی ۶۵ تا ۸۹ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است و سناریوهای جبرانی برای تولید گاز طراحی شده که اگر اجرایی نشود تا چند سال آینده به واردکننده گاز تبدیل خواهیم شد».
وی افزود: «در طرح ضربتی افزایش تولید ۱۰ میدان گازی مناطق نفت مرکزی ایران (طرح توسعه میدان گازی کیش و خط لوله انتقال گاز، طرح توسعه میدان گازی پارس شمالی، طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی، طرح‌های توسعه میادین گازی فرزاد الف و ب) در مجموع ۳۶۶ میلیون مترمکعب در روز به تولید گاز کشور افزوده می‌شود که ۵۴میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد».
بحران کمبود گاز در حالی است که پیش‌بینی می‌شود فرا رسیدن فصل سرما و افزایش مصرف نیز بر بحران موجود دامن بزند. چنان که بررسی تراز گاز ایران تا سال ۱۴۲۰ نیز همین موضوع را تأیید کرده و از پیشی گرفتن میزان مصرف گاز از تولید آن در سال‌های آینده خبر می‌دهد.
پیگیری دیپلماسی گازی با کشورهای همسایه
از همین روی کشورمان به عنوان نخستین دارنده منابع گازی جهان، در حالی به دلیل کاهش تولیدات ناشی از تحریم‌ها و نبود سرمایه‌گذاری‌ها با شرایط فعلی روبه‌روست که بسیاری از کارشناسان معتقدند سیاست‌گذاری نادرست حوزه انرژی و عدم بهره‌مندی از فرصت دیپلماسی گازی در سال‌های گذشته، از جمله علل اصلی بروز بحران گاز است.
موضوعی که جواد اوجی، وزیر نفت نیز درباره آن گفته است: «یکی از بحث‌هایی که ما دنبال می‌کنیم بحث دیپلماسی گازی با کشورهای همسایه از جمله ترکمنستان است، این موضوع را هم در دستور کار خواهیم داشت که سهم کنونی ۲درصدی تجارت گاز ایران افزایش یابد، همچنین مذاکراتی هم با طرف‌های ترکمنستانی، عراقی و دیگر کشورهای همسایه برای افزایش صادرات و تجارت گاز خواهیم داشت».
اما بهینه‌سازی مصرف انرژی و تدوین راهبردهای فرهنگ‌سازی در این باره از دیگر رویکردها برای رفع بحران کمبود گاز است. بدین ترتیب اهمیت این موضوع زمانی آشکار می‌شود که بدانیم کشورمان چهارمین مصرف‌کننده گاز جهان است و بیش از ۷۰درصد چین صنعتی با ۱.۴ میلیارد نفر جمعیت، حدود سه برابر آلمان و انگلیس، چهار برابر هند و پنج برابر ترکیه گاز مصرف می‌کند. در چنین شرایطی، کارشناسان بر پیگیری و ضرورت اجرای اقدام‌هایی همچون تعیین حد استاندارد متوسط مصرف گاز، افزایش بهره‌وری نیروگاه‌ها، بهینه‌سازی مصرف گاز با بهره‌وری ساختمان‌ها و ارتقای تجهیزات گرمایشی تأکید دارند.
برای دستیابی به تولیدات بیشتر، باید سرمایه‌گذاری گسترده صورت بگیرد
در همین باره سعید میرترابی، کارشناس حوزه انرژی در گفت‌وگو با قدس درباره راه‌های جبرانی برای تولید گاز، اظهار کرد: در ایران برای حوزه تولید گاز سرمایه‌گذاری قابل توجهی شده است، منتهی کماکان بایستی نسبت به مسئله افزایش مصرف چاره‌ای اندیشید و فرهنگ‌سازی کرد. البته ما ظرفیت‌های خوبی در عرصه تولیدات گاز داریم؛ برای مثال مجتمع گازی پارس جنوبی که تعدادی از فازهای آن فعال شده و یا دیگر بخش‌ها نیز با کمی تأخیر در حال راه‌اندازی است. همچنین باید برخی از فازهای آن که هنوز با ظرفیت کامل کار نمی‌کنند، به راه بیفتند.
میرترابی ادامه داد: در کشور ما به دلایل مختلفی رشد مصرف گاز و سایر انرژی‌ها بسیار بالا و قابل توجه بوده و تفاوت فاحشی با سطح استانداردهای جهانی دارد، به گونهای که رشد میزان مصرف تا چهار برابر متوسط جهانی است. از سوی دیگر، در زمینه بهینه سازی مصرف نیز اقدام‌ها و سازوکارهای جدی و اصولی صورت نگرفته است.
این کارشناس حوزه انرژی افزود: بنابراین بخشی از مشکل به این برمی‌گردد که رشد مصرف بسیار فزاینده است و برای تأمین آن هر ساله باید مقدار گاز بیشتری تولید و توزیع شود. در نتیجه برای دستیابی به تولیدات بیشتر و تأمین نیازهای مصرفی و صنعتی باید سرمایه‌گذاری‌های گسترده صورت بگیرد اما متأسفانه در سال‌های اخیر به دلایل مختلف همچون تحریم‌ها و محدودیت‌های ارزی و ریالی دولت، سرمایه‌گذاری‌ها به شکل بهینه انجام نشده است. بنابراین نه تنها از یکسو رشد مصرف داشته‌ایم بلکه از سوی دیگر نیز با کاهش توان سرمایه‌گذاری و ظرفیت تولید مواجه بودیم، در نتیجه تمامی این‌ها با یکدیگر مصادف شده و دست به دست هم داده تا اکنون کشور درگیر بحران گاز باشد.
تخصیص منابع گازی موجود براساس اولویت‌بندی صنایع
وی تصریح کرد: در چنین شرایطی که کشور با کمبود منابع برای مصارف داخلی روبه‌روست، سخن از توسعه صادرات گاز چندان منطقی و امکان‌پذیر نیست مگر با ایجاد تحول اساسی بتوانیم مصرف را مدیریت و سطح تولید را گسترش دهیم. در کوتاه‌مدت می‌توان اولویت‌بندی‌هایی را در نظر گرفت و نهادهای مصرف‌کننده عمده گاز را استخراج کرد، بنابراین دولت می‌تواند با درجه‌بندی میزان اهمیت فعالیت صنایع و مصرف عمومی جامعه به تخصیص منابع گازی موجود اقدام کند. همچنین تسریع در راه‌اندازی پروژه‌های نیمه‌تمام یا آماده بهره‌برداری نیز می‌تواند جزو اقدام‌های جبرانی باشد.
میرترابی گفت: همچنین کاهش مصارف خانگی گاز از طریق بالا بردن قیمت‌ها، به عنوان یکی از راهکارها محسوب می‌شود که البته اشکالاتی هم دارد. به هر حال، اقتصاد ایران با شوک‌های تورمی روبه‌رو بوده و هر نوع افزایش مصرف و بالا رفتن نرخ گاز، دوباره می‌تواند تبعات منفی برای اقتصاد داشته باشد. از سوی دیگر گرچه افزایش قیمت‌ها می‌تواند مصرف مردم را متعادل کند، اما باید در نظر گرفت که در کوتاه‌مدت نمی‌توان انتظار داشت سطح مصرف بخش‌های خانگی پایین بیاید. علاوه بر این، افزایش قیمت گاز مصرفی مردم آثار تورمی و نارضایتی عمومی را در پی دارد که همین موضوع سبب می‌شود گزینه مطلوبی برای جبران کمبود گاز به حساب نیاید.
