صنایع پتروشیمی، سودده و معاف از مالیات

نسیم‌ آنلاین: نظام مالیاتی یکی از مهم‌ترین ابزار‌های سیاست‌گذار برای جهت‌دهی به اقتصاد کشور است اما این ابزار در مورد پتروشیمی‌ها به علت معافیت‌های گسترده به درستی استفاده نمی‌شود و عملا سیاست‌گذار کمترین استفاده از ابزار‌های مالیاتی برای هدایت این صنایع را داشته است.

معافیت 27 هزار میلیاردی برای 20 شرکت

برای پی بردن به وضعیت صنایع پتروشیمی و میزان مالیاتی که می‌پردازند به تحلیل 20 شرکت پتروشیمی منتخب که در جدول زیر مشاهده می‌کنید می‌پردازیم. مجموع درآمد مشمول مالیات این شرکت‌‌ها در سال 1401 حدود 130 هزار میلیارد تومان بوده است که اگر معافیت‌های مالیاتی به شکل‌های مختلف به آن تعلق نمی‌گرفت باید بر طبق ماده 105 قانون مالیات‌های مستقیم 25 درصد آن که به عبارتی حدود 32 هزار میلیارد تومان می‌شود مالیات پرداخت می‌کردند. اما به علت معافیت‌های مختلف مالیاتی این شرکت‌ها تنها 5.7 هزار میلیارد تومان مالیات پرداخت کرده‌اند.

معافیت 27 هزار میلیاردی که به این 20 شرکت داده شده است بیشتر از مالیات اخذ شده از عملکرد شرکت‌های دولتی (10 همت)، مالیات حقوق کارکنان بخش عمومی (23 همت) و مالیات مشاغل (26 همت) در سال 1401 است.

60 درصد بار مالیاتی بر دوش 5 شرکت

علاوه بر معافیت‌های گسترده‌ی مالیاتی، مشکل دیگری که وجود دارد عدم توازن در پرداخت مالیات‌ها در بین این شرکت‌ها است. از میزان 5.7 همت مالیات بر درآمدی که شرکت‌های پتروشیمی پرداخت کرده‌اند تقریبا 60 درصد آن توسط 5 شرکت پرداخت شده که به ترتیب عبارتند از پتروشیمی خارک، بوعلی، امیرکبیر، جم و خراسان. از سوی دیگر 4 شرکت پتروشیمی پارس، کرمانشاه، مارون، زاگرس به طور کامل از مالیات معاف‌‌اند. همچنین پتروشیمی پردیس نیز با پرداخت صرفا 0.02 درصد از درآمد خود عملا از مالیات معاف است.

حاشیه سود بالا و درصد مالیات پایین

نکته‌ی دیگری که در مورد مالیات‌ بر درآمد‌های صنایع پتروشیمی وجود دارد پایین بودن نسبت مالیات پرداختی آن‌ها به نسبت سود ناخالص آن‌ها است. این موضوع در حالی رخ می‌دهد که معمولا حاشیه‌ی سود این صنایع بالا است. برای مثال پتروشیمی پردیس و کرمانشاه در حالی که حاشیه‌ی سود نزدیک به 60 درصد دارند، به شکل کامل از مالیات معاف شده‌اند. پتروشیمی شیراز و آریاساسول نیز به ترتیب 51 و 40 درصد حاشیه‌ی سود دارند ولی این دو شرکت تقریبا 4 درصد از سود ناخالص خود را به عنوان مالیات بر درآمد پرداخت کرده‌اند.

(حاشیه سود: سود تقسیم بر درآمد)

معافیت مالیاتی به ضرر تامین کننده داخلی

موضوع دیگری که در این زمینه حائز اهمیت است این است که بر اساس قوانین موجود با افزایش سهم صادراتی میزان مالیات پرداختی کاهش می‌یابد چرا که براساس قوانین مالیاتی ملاک برخورداری شــرکت‌های پتروشیمی از حمایت‌های مالیاتی بیشتر، جانمایی در مناطق ویژه و صادرات است.

ایراد این موضوع زمانی مشخص می‌گردد که دو پتروشیمی نوری و زاگرس را با یکدیگر مقایسه کنیم. به گفته‌ی مرکز پژوهش‌های مجلس هر دو پتروشیمی‌ در منطقه‌ی عسلویه واقع شده‌اند و زمان تأسیس آنها نزدیک به هم است (سال بهره‌برداری پتروشیمی نوری 1386 و زمان بهره بردای پتروشیمی زاگرس 1385 بوده است.)

اما پتروشیمی زاگرس به دلیل اینکه 92 درصد از کل فروشش را صادر می‌کند معاف از مالیات شده ولی پتروشیمی نوری که 49 درصد از کل فروشش را صادرات می‌کند به میزان 113 میلیارد تومان مالیات بر درآمد پرداخت کرده است. مرکز پژوهش‌های مجلس در این باره بیان می‌کند: «در واقع پتروشیمی که سهم بیشتری در تأمین داخلی محصولات پتروشیمی و تکمیل زنجیره ارزش آن داشته، مشمول مالیات بیشتری شده است. این در حالی است که ارزش هر تن محصول تولیدی پتروشیمی نوری به عنوان یک پتروشیمی خوراک مایع، حدود سه برابر پتروشیمی خوراک گازی زاگرس بوده است.»

معافیت یکباره پتروشیمی پارس

مرکز پژوهش‌های مجلس بر اساس داده‌های صورت مالی سال 98 به بررسی وضعیت‌ مالیات بر درآمد‌های 15 پتروشیمی پرداخته است. در این گزارش برای نشان دادن عدم توزیع صحیح بار مالیاتی بیان می‌کند که بیشترین میزان مالیات بر درآمد توسط پتروشیمی پارس پرداخت شده است؛ حدود 48 درصد از کل مالیات بر درآمد اخذ شده از 15 پتروشیمی منتخب. نکته‌ی عجیب این است که پتروشیمی پارس که بیشترین میزان مالیات بر درآمد را در سال 1398 پرداخت می‌کرد به یکباره از سال 99 به بعد کاملا معاف از مالیات می‌شود.

به شکل کلی صنایع پتروشیمی با وجود سودآوری بالا مشمول معافیت‌های گسترده‌ی مالیاتی شده‌اند. به اذعان مرکز پژوهش‌های مجلس این صنایع جزو صنایع بالغ کشور محسوب می‌شوند و سیاست‌های حمایتی مانند معافیت‌های مالیاتی برای این صنایع غیر ضروری است و باید قوانین مربوط به این بخش اصلاح گردد.