تحلیلی بر علت خاموشی‌های اخیر
رد پای غفلت ها و عقب ماندگی ها در ارتقای راندمان نیروگاهی، کاهش و بهینه سازی مصرف گاز در بخش خانگی و نبود عزم جدی در شناسایی و برخورد با تولیدکنندگان غیرمجاز رمز ارز در خاموشی های اخیر دیده می شود.
در میانه هفته گذشته شاهد بروز خاموشی های متعدد پراکنده در سطح کلانشهر تهران و همچنین شهرهای متعددی از کشور بودیم.
این رخداد چندساعته که عذرخواهی مسئولان صنعت برق کشور را به دنبال داشت، از ابعاد مختلف قابل بررسی است.
اولین زمستانی که با کمبود برق مواجه شدیم
نخستین و مهمترین نکته قابل تأمل این است که برای اولین بار در زمستان، شرایطی مثل پیک تابستانه برای ضرورت کاهش مصرف برق را شاهد هستیم؛ اما برخلاف تابستان، این کسری تولید برق، ناشی از محدودیت تولید و شرایط فنی تحمیل شده از گرمای هوا نیست، بلکه ناشی از محدویت سوخت رسانی به نیروگاه هاست.
نقش پرمصرفی گاز خانگی در کسری تولید برق
مصرف گاز در بخش خانگی نسبت به سال گذشته با رشد ۱۵ تا ۲۰ درصدی به ۶۰۰ میلیون مترمکعب در روز رسیده و در حالی که ظرفیت عملی تولید و انتقال گازشیرین در حدود ۸۳۰ میلیون مترمکعب در روز است، در برخی روزها مصرف گاز در بخش های خانگی، صنعت، نیروگاهی و ... به مرز تولید نزدیک شده است.
در حالی که بیش از ۷۰ درصد گاز تولید شده کشور در بخش خانگی مصرف می شود، اولویت تخصیص گاز به همین بخش بوده و هرچه مصرف در این بخش افزایش یافته، شاهد محدودیت در گازرسانی به صنایع و نیروگاه ها بوده ایم. در برخی روزها بیش از ۶۰ درصد سوخت نیروگاهی با سوخت مایع جایگزین شده است.
برق، زیرساخت اصلی زندگی امروز است
در کلانشهرها در بخش خانگی، اگر گاز هم وصل باشد و شاهد قطعی برق باشیم، اغلب سیستم های گرمایشی خاموش شده و حتی آب شرب واحدهای آپارتمانی که وابسته به پمپاژ مستمر است، با قطع برق، قطع خواهد شد.
در واقع، خاموشی برق، علاوه بر عدم استفاده از روشنایی و وسایل برقی، قطع سیستم گرمایشی و قطع آب را نیز در پی دارد و به عبارتی، تمام ابزارهای اصلی زندگی با قطع برق در زمستان، قطع می شود.
از سوی دیگر، تأمین تمامی خدمات و تولیدات روزانه مورد نیاز مردم در خارج از خانه نیز وابستگی مستقیمی به برق دارد.
چرا با محدودیت در تخصیص گاز، برخی واحدها خاموش شد؟
در میانه هفته گذشته، دلیل اصلی خاموشی ها، از مدار بهره برداری خارج شدن چندین واحد نیروگاهی در نقاط مختلف کشور بود که دلیل آن نرسیدن سوخت گاز به این واحدها اعلام شد.
حال این سوال مطرح است که چرا با وجود تمهیدات اندیشیده شده در جایگزینی سوخت مایع با سوخت گاز در شرایط اینچنینی، این واحدها کلا از مدار خارج شدند؟
در پاسخ باید به نوع واحدها و محل قرارگیری آنها اشاره کرد. در برخی از واحدهای نیروگاهی، به گونه ای طراحی فنی و مهندسی صورت گرفته که امکان مصرف سوخت مایع را ندارند. در برخی دیگر، امکان مصرف مازوت وجود ندارد. در برخی نیروگاه ها نیز با توجه به نزدیکی آنها به کلانشهرها و شرایط آلودگی هوا، اجازه استفاده از مازوت داده نشده و مخازن سوخت مایع آنها، پلمپ شده است.
اگرچه سوخت نفت گاز (گازوئیل) از مازوت آلایندگی کمتری ایجاد می کند اما با توجه به اولویت تأمین گازوئیل مورد نیاز بخش حمل و نقل، امکان تخصیص گازوئیل برای جبران تمامی کسری سوخت گاز وجود نداشته و در حال حاضر ۵ یا ۶ نیروگاه کشور با مصرف مازوت در مدار بهره برداری هستند.
راندمان نیروگاه ها چه نقشی در خاموشی های اخیر داشت؟
درحال حاضر متوسط راندمان تولید برق حرارتی کشور ۳۸.۶ درصد است. اگرچه نسبت به سالهای قبل روند صعودی در میزان راندمان نیروگاهها داشته ایم اما شیب این روند، بسیار کند بوده و اگر برمبنای برنامه ریزی های پیشین حرکت می کردیم، امروز متوسط راندمان تولید برق حرارتی کشور بیش از ۴۰ درصد بود.
عقب ماندگی فاحشی در اجرای برنامه های تبدیل نیروگاه های سیکل ساده به سیکل ترکیبی وجود دارد که چالش اصلی آن در سرمایه گذاری به موقع و مناسب در این بخش است.
در حال حاضر ۱۲ هزار و ۳۱۲ مگاوات نیروگاه گازی قابل تبدیل به سیکل ترکیبی با راندمانی در حدود ۳۲درصد فعالیت می‌کنند که با احداث ۳۵ واحد بخار سیکل ترکیبی، ۶۱۰۰ مگاوات نیروگاه بدون مصرف سوخت اضافی به ظرفیت تولید برق کشور افزوده شده و راندمان نهایی نیروگاه‌های فوق به حدود ۵۰درصد خواهد رسید.
اگر این حجم سرمایه گذاری در سالهای گذشته انجام می شد، امروز ۶۱۰۰ مگاوات نیروگاه جدید بدون مصرف سوخت اضافه نسبت به شرایط فعلی، به تولید برق می پرداختند و بدون شک در صورت تحقق این اقدام مهم، خاموشی های اخیر را نداشتیم.
بهینه سازی مصرف و غفلت دولت در این بخش
شدت مصرف انرژی در کشور ما بسیار بالاست به طوری که به گفته رئیس جمهور، هم اکنون به اندازه ۱۴ کشور اروپایی مصرف گاز داریم. در حالی که حدود یک درصد جمعیت جهان را داریم، حدود ۶ درصد گاز دنیا را مصرف می کنیم.
این روند، مختص به امسال نبوده و در سالهای قبل نیز روند پرمصرفی انرژی در ایران به خصوص در بخش گاز مشهود بوده؛ اما دولتمردان که می بایست در این زمینه اقدامی انجام دهند، غفلت کرده اند و در سال پایانی دولت شاهد اجرای طرح هایی همچون اصلاح موتورخانه ها به منظور کاهش مصرف گاز هستیم که قطعا نتایج این طرح های دیرهنگام، در سال جاری مفید و موثر نخواهد بود.
بیت کوین ها و تولید رمز ارز از برق تقریبا مجانی!
کشور ما ارزان ترین برق جهان را به مردم عرضه می کند. اگرچه با توجه به اینکه تقریبا پایین ترین نرخ دستمزد نیز به کشور ما اختصاص دارد، در زندگی روزانه مردم، ارزان بودن برق و گاز و ... با پایین بودن دستمزدها و درآمدها همخوانی دارد. اما وقتی این برق ارزان، در صنایع و برای تولیداتی مصرف شود که قیمت محصول نهایی آن با دلار محاسبه می شود، این کار توجیه پذیر نیست؛ در واقع با برق ارزانی که از جیب همین مردم تأمین می شود، عده ای در حال کسب درآمد دلاری هستند.
از جمله این افراد، کسانی هستند که بدون مجوز و غیرقانونی در حال تولید رمز ارز بوده و یا گوشه ای از یک مزرعه کشاورزی را تبدیل به کارگاه تولید رمز ارز کرده اند، یا کارخانه ای متروک را برای این کار تجهیز کرده اند و یا از تعرفه ارزان مرغداری ها برای این کار استفاده می کنند؛ البته شگرد متخلفان متنوع است اما نکته جالب اینجاست که در هفته های اخیر، حدود ۲۰۰۰ کارگاه غیرمجاز تولید رمز ارز در کشور شناسایی و تعطیل شده اند و حدود ۳۰۰ مگاوات برق تولیدی این مراکز غیرمجاز از مصرف لحظه ای برق کشور کسر شده؛ سوال اینجاست که آیا امکان شناسایی و برخورد با این متخلفان، پیش از وقوع شرایط حساس و بروز خاموشی ها وجود نداشت؟
آیا این امکان میسر نبود که این همت و عزم جدی برای شناسایی تولیدکنندگان غیرمجاز رمز ارز را پیش از وقوع خاموشی ها، عملیاتی کرد؟
