دولت قرار است از کارتخوان‌ها مالیات بگیرد؟

قانون استفاده از صندوق‌های فروش به سال 1382 برمی‌گردد که وظیفه استقرار آن بر عهده اتاق اصناف گذاشته شد، اما به‌دلیل ناکامی این پروژه به وزارت بازرگانی وقت سپرده شد که آن هم عملیاتی نشد. درنهایت براساس اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم مصوب سال 1394 سازمان امور مالیاتی موظف شد تا سامانه صندوق‌های مکانیزه فروش را پیاده‌سازی کند که در قالب یک لایحه به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد و درنهایت قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان با عنوان لایحه نحوه استفاده، نگهداری و نظارت بر پایانه فروشگاهی 21 مهر ماه سال 1398 در مجلس به تصویب رسید و در 13 آبان همان سال به وزارت اقتصاد ابلاغ شد. با توجه به فرصت 15 ماهه برای فراهم کردن بسترهای زیرساختی اجرای این قانون باید از ابتدای خرداد ماه سال گذشته و در دولت قبل اجرایی می‌شد که این اتفاق نیفتاد.
این قانون که درواقع تکمیل‌کننده قانون مالیات بر ارزش افزوده برای مالیات‌ستانی محسوب می‌شود، تأثیر زیادی در اعمال عدالت مالیاتی و همچنین افزایش درآمدهای مالیاتی خواهد شد. براساس آمار رسمی در اسفند ماه سال 1399 تعداد دستگاه‌های کارتخوان فعال در کشور 9 میلیون و 600 هزار و 451 دستگاه اعلام شده که سهم 76 درصدی از پرداخت‌های کارتی دارد که با توجه به نرخ رشد این دستگاه‌ها هم اکنون باید به بیش از 10 میلیون دستگاه رسیده باشد. این درحالی است که درکنار فروشگاه‌های معتبر بسیاری از فعالان دوره‌گرد و... نیز از دستگاه‌های کارتخوان استیجاری استفاده می‌کنند. 
اجرای قانون در دستور کار دولت سیزدهم
حال با آغاز فعالیت دولت سیزدهم دربخش مالیات‌ها و درکنار تمام اقداماتی که دراین حوزه صورت گرفته، اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی به‌عنوان یکی از اولویت‌ها در دستور کار قرار گرفته است.
درهمین خصوص رئیس سازمان امورمالیاتی در پاسخ به این پرسش که چه زمانی قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان اجرایی می‌شود، گفت:

هم‌اکنون این قانون مراحل نهایی خود را می‌گذراند و درحال آزمایش سامانه مؤدیان هستیم.

داود منظور افزود:

هم اکنون بخش‌های اصلی و مهم آزمایش سامانه انجام شده است، به طوری که صورتحساب‌های آزمایشی از برخی از مشاغل دریافت می‌کنیم. معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی درباره زمان دقیق اجرایی شدن این قانون توضیح داد: در تیر ماه سال‌جاری سامانه را رونمایی می‌کنیم. به گفته وی، با رونمایی از این سامانه فراخوان از مشاغل مشمول برای عضویت در سامانه نیز اعلام خواهد شد. 

اشخاص مشمول قانون پایانه فروشگاهی و سامانه مؤدیان
در سامانه مؤدیان به هر مؤدی، کارپوشه ویژه‌ای اختصاص یافته و تبادل اطلاعات میان مؤدیان و سازمان منحصراً از طریق آن کارپوشه انجام می‌شود. مؤدیان می‌توانند با استفاده از هرگونه سخت افزار یا نرم افزار اعم از رایانه شخصی، پایانه فروشگاهی، سامانه‌های ابری یا هر وسیله دیگری که حافظه مالیاتی به آن متصل شده باشد، به سامانه مؤدیان متصل شوند. مرجع نهایی ثبت، صدور و استعلام صورتحساب الکترونیکی، سامانه مؤدیان است.
براساس این قانون کلیه صاحبان مشاغل اعم از صنفی و غیر صنفی، اشخاص حقوقی مشمول پایانه فروشگاهی و سامانه مؤدیان هستند. بدین ترتیب عرضه کنندگان کالاها و خدمات به موجب این قانون و سایر قوانین از مالیات و عوارض معاف هستند. همچنین فعالان اقتصادی مستقر در مناطق آزاد تجاری- صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی که حجم معاملات سالانه آنها از مبلغی که به پیشنهاد سازمان به تأیید هیأت وزیران می‌رسد، بیشتر باشد، مکلف به عضویت و ثبت معاملات در سامانه مؤدیان هستند این حکم شامل کلیه مناطق کشور از جمله مناطق آزاد تجاری-صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی می‌شود. طبق تکالیفی که این قانون برعهده اشخاص مشمول گذاشته است، ثبت‌نام و عضویت در سامانه مؤدیان، صدور صورتحساب الکترونیکی، اعلام شماره حساب و شناسه یکتای دستگاه کارتخوان بانکی یا درگاه‌های پرداخت الکترونیکی و استفاده از پایانه فروشگاهی برای خرده‌فروشی‌ها و واحدهای صنفی مورد تأکید قرارگرفته است. علاوه‌ بر این مشمولان باید هرگونه نقص فنی یا تغییر مالکیت واحد صنفی خود را به سازمان مالیاتی اعلام کنند. 
صحت سنجی اطلاعات ثبت شده
برپایه این قانون، اصل برصحت اطلاعات ثبت شده مؤدی در سامانه مؤدیان است، مگرخلاف آن اثبات شود. براین اساس مأموران مالیاتی، جزدر مواردی که مؤدی از ثبت‌نام در سامانه امتناع کرده یا اثبات شود که در ثبت اطلاعات خود در سامانه مؤدیان تخلف کرده است، حق مراجعه به محل فعالیت مؤدی و مطالبه دفاتر، اسناد و مدارک وی و رسیدگی به آنها را ندارند. 
همچنین در صورتی که مؤدی، برخی از فعالیت‌ها یا معاملات خود را کتمان کند، یا از صدور صورتحساب‌های خود از طریق سامانه مؤدیان خودداری کرده یا در ثبت قیمت یا مقدار فروش مرتکب کم اظهاری یا بیش اظهاری شده باشد .
نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده
صورتحساب الکترونیکی، توسط فروشنده از طریق سامانه مؤدیان صادر می‌شود. در مورد مؤدیانی که مستقیماً با مصرف‌کننده نهایی ارتباط دارند، عملیات ثبت فروش و صدورصورتحساب الکترونیکی، توسط پایانه فروشگاهی انجام می‌شود. درصورتی که خریدار، مصرف‌کننده نهایی نبوده و خود عضو سامانه مؤدیان باشد، صورتحساب الکترونیکی صادرشده توسط فروشنده، به‌صورت خودکار به کارپوشه وی در سامانه مؤدیان منتقل می‌شود و به‌عنوان اعتبار مالیاتی برای او منظور می‌شود. 
در پایانه در دوره سه ماهه، بدهی مالیات بر ارزش افزوده مؤدی که عبارت است از مابه التفاوت مالیات فروش و مالیات خرید (اعتبار مالیاتی) وی در طول دوره، طبق مقررات توسط سامانه محاسبه می‌شود. در صورتی که مالیات فروش مؤدی بیشتر از مالیات خرید (اعتبار مالیاتی) وی باشد، مؤدی موظف است مابه‌التفاوت را به ترتیبی که سازمان مقرر می‌کند، به حساب سازمان واریز کند. متقابلاً در صورتی که مالیات فروش مؤدی کمتر از مالیات خرید (اعتبار مالیاتی) وی باشد، سازمان موظف است با رعایت ترتیبات قانونی مربوطه مابه‌التفاوت را به مؤدی مسترد کند.
مأخذ محاسبه مالیات و عوارض فروش کالاها و خدمات، در مورد مؤدیان عضو سامانه مؤدیان، ارزش فروش مندرج در صورتحساب الکترونیکی است که توسط آنان درسامانه مزبور ثبت شده است. مطابق این قانون، اصل بر نقدی بودن معاملات است؛ مگر اینکه نسیه بودن معاملات ودریافت و پرداخت‌های مرتبط با آن در سامانه مؤدیان ثبت شده و به تأیید طرفین رسیده باشد. 
در مواردی که معامله یا قرارداد در سامانه مؤدیان ثبت نشده باشد، آن معامله یا قرارداد، نقدی تلقی می‌شود.
در معاملات غیرنقدی نظیر فروش اقساطی و اجاره به شرط تملیک و قراردادهای پیمانکاری و مشاوره‌ای، تاریخ تعلق مالیات و عوارض همان تاریخ صدور صورتحساب است؛ بنابراین مؤدی مجاز است پرداخت مالیات و عوارض فروش این نوع معاملات را تا زمان پرداخت ثمن معامله توسط خریدار یا مبلغ قرارداد توسط کارفرما، متناسباً به تأخیر بیندازد و سازمان تا زمان پرداخت مالیات و عوارض فروش این نوع معاملات توسط کارفرما یا خریدار، مؤدی را مشمول جریمه تأخیر در پرداخت نخواهد کرد. 
درخصوص معاملات مذکور، تا زمان پرداخت مالیات و عوارض توسط خریدار، اعتبار مالیاتی برای وی از این بابت منظور نخواهد شد ازسوی دیگر کلیه کارفرمایان موظفند علاوه‌ بر ثبت اصل قرارداد پیمانکاری، کلیه پرداخت‌های خود به پیمانکار را نیز در سامانه مؤدیان ثبت کرده، همزمان با هر پرداخت، مالیات و عوارض متناسب با آن را به پیمانکار پرداخت کنند. 
جرایم متخلفان
دراین قانون فعالان صنفی که از ثبت‌نام در سامانه خودداری کنند، از امتیازات پیش‌بینی شده محروم می‌شوند. ضمن اینکه مأموران مالیاتی نیز برای رسیدگی به دفاتر و اسناد به‌صورت حضوری به واحد متخلف مراجعه خواهند کرد.
علاوه براین، مراجع ذی‌ربط مکلفند ظرف مدت شش ماه از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این قانون، فرایند مربوط به صدور، تجدید، تمدید، اصلاح یا ابطال پروانه کسب وکار، کارت بازرگانی و مجوز فعالیت‌های اقتصادی را به گونه‌ای اصلاح کنند که هرگونه شروع فعالیت اقتصادی جدید، تغییر نوع فعالیت، تغییر مالک یا مالکان، تغییر مکان و سایر تغییرات مرتبط با کسب و کار اشخاص، بدون ثبت یا اصلاح اطلاعات مربوط در سامانه مؤدیان امکان‌پذیر نباشد. تشخیص مراجع ذی‌ربط با رعایت قوانین و مقررات مربوطه در هر مورد، با کارگروه راهبری سامانه مؤدیان است.
در این قانون علاوه‌ بر جرایم کلی که درنظر گرفته شده، برای هر تخلفی جریمه خاصی پیش‌بینی شده است. برهمین اساس در صورت عدم عضویت در سامانه مؤدیان، عدم استفاده از پایانه فروشگاهی، عدم استفاده از حافظه مالیاتی، استفاده از حافظه مالیاتی متعلق به سایر مؤدیان، یا واگذاری حافظه مالیاتی خود به دیگران، معادل 10 درصد مجموع مبلغ فروش انجام شده از آن طریق، یا 2 میلیون تومان، هر یک که بیشتر باشد و محرومیت از اعمال معافیت‌های مالیاتی، نرخ صفر و مشوق‌های موضوع قانون مالیات‌های مستقیم در همان سال مالی اعمال می‌شود.
هرشخصی که به قصد تقلب یا اخلال در نظام مالیاتی کشور، اقدام به تولید، عرضه یا استفاده از تجهیزات سخت افزاری و نرم‌افزاری و پایانه‌های فروشگاهی معیوب یا تجهیزات معیوب کننده کند، یا پایانه فروشگاهی خود یا دیگران را تخریب کند، علاوه‌ بر جبران ضرر و زیان، حسب مورد به یک یا چند مورد از مجازات‌های تعزیری درجه شش قانون مجازات اسلامی به غیر از حبس، محکوم می‌شود. 
تشویق و تسهیلات
براساس این قانون سازمان امورمالیاتی موظف است در پنج سال اول پس از استقرار سامانه مؤدیان به منظور تشویق صاحبان مشاغل که فروش‌های خود را با استفاده از پایانه فروشگاهی انجام داده و کالاها و خدمات موردنیاز خود را از واحدهای اقتصادی عضو سامانه مؤدیان خریداری کنند، معادل 20 درصد مالیات بر ارزش افزوده‌ای که مؤدی در هر دوره به سازمان پرداخت می‌کند یا یک درصد فروش وی (هر کدام کمتر باشد)، حداکثر تا 6 میلیون تومان در هر دوره مالیاتی به‌عنوان پاداش همکاری مؤدی، از مالیات بر ارزش افزوده دوره بعدی وی کسر کند. پاداش مؤدیانی که طبق قانون، مشمول مالیات بر ارزش افزوده نیستند، از مالیات عملکرد آنها در همان سال کسر می‌شود. پاداشی که به این مؤدیان تعلق می‌گیرد، از 50 درصد مالیات عملکرد ابرازی آنان بیشتر نخواهد بود. 
استرداد قرعه‌ای مالیات
به منظور تشویق مصرف‌کنندگان نهایی (اشخاص حقیقی) که خریدهای خود را از فروشندگان مجهز به پایانه فروشگاهی و از طریق شبکه پرداخت بانکی انجام می‌دهند، از هر 10 صورتحساب الکترونیکی صادرشده توسط پایانه‌های فروشگاهی سازمان مالیاتی یک صورتحساب را به‌صورت قرعه کشی برخط انتخاب کرده، دو برابر مبلغی را که خریدار براساس آن صورتحساب به‌عنوان مالیات بر ارزش افزوده پرداخت کرده است، به حساب بانکی وی مسترد کند.