شفافیت خواسته‌ی مهاجرین افغانی از مسئولان ایرانی
با توجه به اینکه طالبان افغانستان را به تصرف خود درآورده اند، موج عظیمی از مردم افغانستان درحال مهاجرت از این کشور هستند و به سمت مرزهای ایران حرکت می‌کنند
“انجمن دیاران” به عنوان مجموعه‌ای تخصصی در زمینه‌ی سیاست‌گذاری مهاجرت در ایران بر خود واجب می‌داند تا با توجه به شکل‌گیری روند پناهجویی اخیر از کشور افغانستان به ایران، ضمن طرح مساله، چالش‌ها و نگرانی‌های حول این پدیده، پرسش‌هایی را پیش‌روی مقامات و سیاست‌گذاران کشور قرار دهد و رویکردهای کلان را در گام نخست ارائه دهد.
وضعیت کشور افغانستان در ابهام شدیدی قرار گرفته است. از یک سو با خروج نیروهای نظامی آمریکا، طالبان بر بسیاری از شهرها و روستاها تسلط پیدا کرده است. تعداد آوارگان حاصل از کشمکش‌ها به وضعیت هشدار رسیده و با فراگیری جنگ در تمام ولایات این کشور حرکت پناهجویان به سوی کشورهای همسایه آغاز شده است. از این منظر کشورهای همسایه‌ی افغانستان در حالت هشدار قرار گرفته‌اند. همچنین اخبار مبنی بر ساخت دیوار در مرز ایران و ترکیه نیز به گونه‌ای واکنش ترکیه در مقابل وضعیت افغانستان است. دولت‌مردان ترکیه هدف از ساخت این دیوار را جلوگیری از ورود غیرقانونی مهاجران ایرانی و افغانستانی و تحرکات کردستانی‌ها اعلام کرده‌اند.
با ادامه پیشروی‌های طالبان در روزهای اخیر متاسفانه جمعیت بیشتری از ملت افغانستان بی‌جا و آواره شده‌اند و متناسب با همین اتفاق بر جمعیت پناهجویان نیز افزوده شده است. شاهد این واقعیت تصاویر متعددی است که از حرکت پناهجویان افغانستانی به سوی مرز میلک در فضای مجازی منتشر شده است. در این میان تصویری نمادین بیش از سایر تصاویر مخاطبان را تحت تاثیر قرار داد و ما را به فکر فرو برد. پس از حضور فوری سردار رضایی(که بین سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۹ فرماندهی پلیس مرزبانی ناجا را بر عهده داشت و اکنون جانشین فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران است) فیلمی یک دقیقه‌ای از وی پخش شد که در آن سردار، کودکان افغانستانی را به گرمی در آغوش گرفته و پیرامون وضعیت پیش آمده در کشور افغانستان اظهار ناراحتی می‌کند. انتشار این فیلم در فضای مجازی واکنش‌های متعددی را برانگیخته است. فارغ از نگاه‌های متفاوت، پیرامون این رفتار فرماندهی نیروی انتظامی سوال بزرگی مطرح است: موضع جمهوری اسلامی ایران در قبال موج‌های احتمالی مهاجران افغانستانی در آینده‌ی نزدیک چیست؟ بدون شک انتشار این فیلم این پیام را به پناهجویان افغانستانی مخابره می‌کند که جمهوری اسلامی ایران با آغوشی باز پذیرای آن‌ها است. به همین ترتیب سوالاتی به ذهن خطور می‌کند که بنظر می‌رسد نیازمند پاسخگویی صریح از سوی مقامات و سیاست‌گذاران مربوطه است:
۱- ظرفیت ایران برای پذیرش پناهجویان با توجه به شرایط کنونی اقتصادی-سیاسی به چه میزان است؟
۲- برنامه کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند مدت جمهوری اسلامی ایران برای اسکان پناهجویان در شهرها و مناطق مختلف کشور چیست؟
۳- چه زیرساخت‌هایی(احراز هویت، لجستیکی، تامین منابع و…) در مواجه با موج مهاجرتی مذکور در مناطق مرزی موجود است؟
۴- چه اقداماتی در زمینه هماهنگی با کشورهای هدف موج مهاجرتی افغانستان جهت تقسیم کار در پذیرش پناهجویان صورت پذیرفته است؟
۵- با توجه کنوانسیون ۱۹۵۱ سازمان ملل متحد مربوط به وضعیت پناهندگان و سازمان‌هایی که ذیل این کنوانسیون در سطح جهانی به وجود آمده، چه فعالیت های دیپلماتیکی از سوی ایران برای جذب منابع مالی از محل کمک های بین‌المللی آغاز شده ؟
با مروری بر تاریخ مواجهه جمهوری اسلامی ایران با موج‌های مهاجرتی متوجه خواهیم شد که بدون شک یکی از بزرگ‌ترین خطاهای سیاست‌گذاران ایرانی در چهار دهه گذشته، عدم شفافیت در بیان سیاست‌های مهاجرتی بوده است. عدم شفافیت سیاست گذاران ایرانی باعث شده تا مهاجرانی در ایران باشند که چهل سال تمام در وضعیت تعلیق زندگی کرده‌اند. وضعیتی که باعث عدم رشد و بالندگی آنان و ایجاد حس منفی به کشور (علی‌رغم دریافت پاره‌ای از خدمات) شده است. در وضعیت پیش آمده به شدت احساس می‌شود که جمهوری اسلامی ایران باید سیاست‌های مهاجرتی خود را با شفافیت هر چه بیشتر بیان کند.
در همین راستا، “انجمن دیاران” با پشتوانه دانش خود در حوزه سیاست‌گذاری مهاجرت که برآمده از مطالعات گسترده تجربیات جهانی در این زمینه است و همچنین شناسایی مسائل مهاجران و آسیب‌شناسی سیاست‌گذاری مهاجرت در ایران، پیشنهادهایی چند را در راستای مواجهه‌ی بهتر با موج مهاجرتی پیش‌رو ارائه می‌دهد:
- احراز هویت و ثبت اطلاعات پایه در نقاط مرزی (شامل انگشت‌نگاری و اطلاعات بایومتریک، سن، جنسیت، مهارت و تخصص و…)
- اسکان موقت پناهجویان در اردوگاه‌های مرزی داخل کشور
- ثبت اطلاعات مهارتی و تحصیلی پناهجویانی که در اردوگاه‌های مرزی اسکان داده شده‌اند
- اقدامات رسانه‌ای بین‌المللی جهت اطلاع‌رسانی از وضعیت پناهجویان افغانستانی در مرزهای ایران و ارائه‌ی تصویری کامل و دقیق از وضعیت پیش آمده
- دیپلماسی فعال جهت جذب منابع اقتصادی و همکاری منطقه‌ای برای پذیرش و اسکان پناهندگان
- برخورد با پدیده و شبکه قدرتمند موسوم به “افغانی‌کِشی” که موجب ورود غیررسمی و بدون ثبت اطلاعات پناهجویان می‌گردد
- فعالیت‌های رسانه‌ای گسترده به منظور اطلاع‌رسانی موضع جمهوری اسلامی ایران در قبال پناهجویان و آنچه که در انتظار این افراد در ایران خواهد بود
در پایان “انجمن دیاران” ضمن طرح مجدد انتظار منطقی خود از مقامات و سیاست‌گذاران برای پاسخگویی به سوالات طرح شده، آمادگی خود را جهت هرگونه همکاری برای تهیه طرح‌های عملیاتی جهت مواجهه بهینه با موج مهاجرتی پیش‌رو اعلام می‌نماید.
