آتش بحران در کمین بازار ملتهب مرغ

سال ۹۹ فراز و نشیب زیادی در اقتصاد ایران رقم خورد و بدیهی‌ترین اقلام مصرفی در مسیر صعود قیمت قرار گرفت و کمیاب شد. مرغ یکی از همین اقلام بود که برای خانوار‌ها تا این حد مهم نبود و پس از مدتی ممکن بود افزایش قیمت را تجربه کند، اما در طول یک‌سال گذشته تاکنون نه تنها صف مرغ برداشته نشد بلکه این کالا با قیمت گران پس از چند سال معطلی به دست مردم می‌رسد. میراثی که دولت دوازدهم برای دولت ابراهیم رئیسی برجای گذاشت و وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت جهاد کشاورزی دولت سیزدهم باید به این موضوع رسیدگی کنند و آن را سامان ببخشند. حالا خبر از تلفات گسترده مرغ شنیده می‌شود که این موضوع یک هشدار به همراه دارد که طی ۴۵ روز آینده این تلفات خودش را نشان داده و مرغ دوباره گران خواهد شد. کالایی که آخرین امید خانوار‌ها برای دریافت ارزان‌ترین پروتئین گوشتی است.

ظاهرا صف برایمان عادی شده و دیگر از تشکیل صف گوشت، مرغ، لاستیک، روغن و سایر کالا‌های اساسی تعجب نمی‌کنیم. پس از این‌که مرغ پس از فراز و نشیب‌های زیاد گران شد و حدود یک‌ماهی با قیمت ۲۴ هزار و ۹۰۰ تومان در بازار عرضه شد و خبری از صف نبود دوباره صف دریافت مرغ با قیمت دولتی بازگشته‌است. اکنون قیمت هر کیلو مرغ در خرده فروشی حدود ۳۵ تا ۴۰هزار تومان است. مرغداران می‌گویند دو نرخی بودن مرغ به آن‌ها ارتباطی ندارد و دولت باید به این موضوع رسیدگی کند و از سوی دیگر سازمان تعزیرات حکومتی و سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولید کنندگان اعلام کردند عرضه مرغ بالاتر از قیمت مصوب تخلف است. بعد از گرانی و کمیاب شدن مرغ حالا خبر رسیده که تلفات گسترده مرغ در مرغداری‌ها باعث گرانی دوباره این کالا خواهد شد. برخی فعالان این صنعت گفته‌اند توزیع دان مرغ متوقف شده و به ۴۵ روز یک‌بار رسیده و مرغداران بدون نهاده‌های تولید مانده‌اند. این اتفاق به گفته مدیرعامل اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی کشور باعث تلفات گسترده یعنی ۱۵ تا ۲۰درصد جمعیت مرغ کشور بر اثر گرسنگی شده‌است. فعالان صنعت مرغداری می‌گویند کمبود شدید مرغ در بازار جدی است. آن‌ها توضیح می‌دهند جابه‌جایی دولت و بی‌توجهی دولت دوازدهم به تامین نهاده‌ها باعث تلفات گسترده مرغ شده‌است. مرغداران می‌گویند چنانچه دولت نهاده مورد نیاز مرغداری‌ها را هرچه سریع‌تر تامین نکند، با بحران مرغ روبه‌رو می‌شویم.
محمدعلی کمالی سروستانی، مدیر عامل اتحادیه مرغداران گوشتی در این باره گفته تلفات مرغ در استان‌های شمالی قابل توجه است و این موضوع به حدی شدت پیدا کرده که دوباره استانداران شهر‌های مازندران، گیلان و گلستان به این بازار ورود کرده‌اند. از سوی دیگر وزیر کشاورزی دستور داده که مرغ زنده از استان‌های شمالی خارج نشود و البته از تولید استان‌های شمالی سهمیه‌ای برای استان البرز و تهران در نظر گرفته شده و فقط مرغ کشتار شده به این دو استان ارسال می‌شود. آنطور که فعالان صنعت مرغداری می‌گویند اکنون ۳۷میلیون جوجه در سالن‌های مرغداری وجود دارد، اما به این جوجه‌ها حتی یک گرم سویا هم نرسیده‌است و در این مدت مرغ‌ها وزن نگرفته‌اند و چنانچه این رویه ادامه پیدا کند در تامین گوشت مرغ با بحران تازه روبه‌رو می‌شویم. گلستان، مازندران و گیلان قطب تولید مرغ هستند و چنانچه از این استان‌ها گوشت مرغ به تهران صادر نشود، بازار تهران با بحران روبه‌رو می‌شود. کمالی‌سروستانی تاکید کرده که این موضوع باید جدی گرفته شود و تاکنون بازار مرغ تهران با ذخایر مرغ منجمد تنظیم شده‌است و شرکت پشتیبانی اموردام برای ثبات بازار از ذخایر استراتژیک استفاده کرده‌است که ادامه این روند قیمت هر کیلو مرغ را به ۴۵ هزار تومان می‌رساند.

کاری که قابل پیشگیری بود!

بی عملی و کندی دست‌اندرکاران از یکسو و هم زمانی با تغییرات دولت باعث تشدید کمبود‌ها و کاهش جریان ورود نهاده‌های دامی ذرت به کشور شده‌است. این وضعیت با وجود پیش‎بینی افزایش قابل توجه قیمت‌های جهانی در نیمه‌دوم سال جاری و آثار خشکسالی چشم‌انداز شرایط بسیار سختی را در پیش روی مسوولان و مردم ایجاد کرده که کاملا قابل پیشگیری بود. این صحبت‌های محمد مهدی نهاوندی، اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور ایران است
مرغداری‌ها درباره کاهش تولید مرغ و تلفات گسترده‌ای که اتفاق افتاده گفته‌اند در ۴ ماه اول سال تقریبا هر ماه ۱۱۴ میلیون جوجه‌ریزی انجام شده و زمانی که وارد فصل گرما می‌شویم مرغ مثل فصل‌های سرد دیگر وزن نمی‌گیرد، زیرا اشتها مرغ کاهش پیدا کرده و دچار کمبود وزن می‌شود. مساله دیگری که فعالان این صنعت بر آن تاکید دارند این است که طی ماه‌های اخیر نهاده‌هایی که به مرغداران عرضه کردند کیفیت مناسبی نداشته و این موضوع بر رشد مرغ نیز تاثیر گذار است مجموعه این عوامل باعث شده که انتظار ما از تولید ۱۹۵هزار گوشت در ماه حاصل نشود و این مساله روی عرضه و تقاضا نیز تاثیر گذاشته و باعث کشش قیمت به سمت بالا می‌شود.
کمالی سروستانی به موضوع عجیبی هم اشاره کرده که به زور مرغ‌ها را از مرغداران می‌گیرند. وی گفته دستگاه‌های نظارتی به مرغداران فشار می‌آورند و حتی دیده شده که با زور مرغ را از مرغداران می‌گیرند که به نظر بنده از لحاظ شرعی ایراد دارد این در حالی است که حتی عرضه نهاده با کیفیت نامناسب هم به موقع به دست مرغداران نمی‌رسد. تا روز‌چهارشنبه سه هفته می‌شد که هیچگونه باری در سامانه‌بازارگاه بارگذاری نشده بنابراین مرغدار مجبور است برای تامین نهاده به بازار آزاد مراجعه کند و با قیمت بالا نهاده را تأمین کند.

مرغدار برروی دو نرخی شدن قیمت‌ها هیچ نقشی ندارد. متاسفانه دو نرخ شدن از زمانی که مرغ وارد کشتارگاه شده و بعد به دست مصرف‌کننده می‌رسد اتفاق افتاده مخصوصاً از مرحله عمده فروشی به خرده فروشی این چند نرخی شدن رخ‌می‌دهد که دستگاه‌های نظارتی باید پاسخگو باشند و در این وضعیت مرغدار و مصرف کننده سود نمی‌کنند. پس از این‌که گفته شد حدود سه‌هفته متوالی به مرغداری‌ها نهاده طیور نرسیده حبیب اسدا... نژاد، نائب رئیس کانون سراسری مرغداران گوشتی کشور اعلام کرد در چند ماهه اخیر دولت نهاده‌های دامی در اختیار مرغدارن قرار نداده‌است، مرغدارانی که توان مالی دارند از بازار آزاد نهاده‌ها را می‌خرند و آن‌های که نقدینگی ندارد مرغ‌هایشان گرسنه مانده‌اند و حدود سه ماه است که هیچ نهاده دامی در اختیار مرغداران قرار نگرفته که این مدت معادل ۲ دوره پرورش مرغ گوشتی در واحد‌های مرغداری است. عدم تحویل نهاده‌های دامی در حالی است که سامانه‌بازارگاه (سامانه ثبت دریافت سهمیه نهاده‌های دامی) باز است و مرغداران درمانده به امید دریافت نهاده اقدام به ثبت در خواست می‌کنند. اسدا... نژاد با تاکید بر این‌که سامانه‌بازارگاه برای ثبت درخواست مرغداران باز است، اظهار کرد: مرغداران امکان ورود به سامانه و ثبت درخواست دریافت نهاده‌های دامی دولتی را دارند، اما محموله‌ای در سامانه برای تحویل به آن‌ها بارگذاری نمی‌شود. جالب آن است که در این چند ماه نهاده‌های دامی در بازار آزاد با قیمت‌های چند برابری به وفور یافت می‌شود.

کالای یارانه‌ای چگونه به بازار آزاد می‌رسد؟

اسدا... نژاد گفته چگونه نهاده دامی که تماما یارانه است در بازرگاه نیست، اما در بازار آزاد به وفور یافت می‌شود که دو احتمال را می‌توان در نظر گرفت؛ یکی انحراف نهاده‌های دامی قبل از عرضه در سامانه‌بازارگاه و دیگری اقدام برخی از مرغداران به فروش نهاده‌های دریافتی در بازار آزاد است. مرغدارانی هستند که نهاد‌های دامی دولتی با تاخیر و بعد از پایان دوره پرورش به دستشان رسیده‌است و آن‌ها اقدام به فروش نهاده در بازار کرده‌اند. با توجه به آن‌که این مرغداران خود مجبور به تامین نهاده از بازار آزاد شده‌اند و هزینه تمام شده آن‌ها بالا بوده، فروش سهیمه نهاده‌های دامی دولتی در بازار آزاد را حق خود می‌دانند. برخی دیگر از مرغداران نیز اقدام به کشتار گله در سن پایین می‌کنند که این امر موجب باقی مانده مقداری از نهاده‌های دامی دولتی در انبارشان می‌شود که اقدام به عرضه آن در بازار آزاد می‌کنند.

راهکار‌های پیش رو

اگر جوجه‌ریزی برای تولید گله مادر انجام شود حدود هفت ماه زمان نیاز دارد و فعالان این صنعت پیشنهاد داده‌اند دولت سیزدهم اقدام به واردرات جوجه کند. این در حالی است که کشور‌های دیگر نیز طبق برنامه ریزی تولیدات خود را انجام می‌‎دهند و جوجه‌ریزی می‌کنند و ممکن است این پیشنهاد نیز با مشکلاتی همراه باشد. همچنین تامین به موقع نهاده‌های تولید و ترخیص آن‌ها از گمرک اقدام دیگری است که بر دوش دولت سیزدهم افتاده‌است. اقداماتی بدیهی که در ابتدای سال تا پایان تیر به فراموشی سپرده شد.