اشتغال، پای لنگ دولت

این روز‌ها آمار و ارقام رسمی کشور حال و روز خوشی را برای اشتغال به‌عنوان مهم‌ترین شاخص توسعه اقتصادی کشور نشان نمی‌دهد. به‌طور میانگین در دولت یازدهم و دوازدهم با وجود شعار‌های انتخاباتی و مصمم جلوه‌دادن مسئولان برای حل مشکلات بیکاری، شاهد میانگین ۱۱ درصدی نرخ بیکاری در کشور بودیم.
گزارش‌ها نشان از عملکرد نامناسب اقتصادی دولت دارد. در نتیجه می‌توان عنوان کرد نه‌تن‌ها رشد اقتصادی در این دوران اتفاق نیفتاده بلکه شاهد رشد منفی تولید ناخالص داخلی نیز هستیم، زیرا مهم‌ترین شاخص توسعه رشد که توسعه اشتغال به حساب می‌آید، در کشور ثابت باقی مانده است. در این گزارش مروری بر شرایط بیکاری و اشتغال در دولت تدبیر و امید خواهیم داشت.

چگونه نرخ بیکاری به کمتر از ۱۰ درصد رسید؟
در گزارش منتشرشده توسط مرکز آمار در تابستان ۹۸، نرخ بیکاری در مقایسه با سال ۹۷ حدود ۱.۸ درصد کاهش داشته است. همین مساله سبب شد حسن روحانی، ۱۴ مهرماه ۹۸ در جلسه هیات دولت با بیان آنکه بیکاری ۱.۸ درصد کاهش یافته است از تمام دستگاه‌ها و بخش‌های مسئول در این زمینه تشکر کند. پذیرش این مساله جدا از آنکه توسط عموم مردم سخت و دشوار است با آمار سایر متغیر‌های اقتصادی نیز همخوانی ندارد.

اما کاهش نرخ بیکاری به همینجا ختم نشد و در آخرین گزارش مرکز آمار ایران که مربوط به زمستان ۹۹ است، نرخ بیکاری در ایران ۹/۷ درصد را نشان می‌دهد. این عدد یکی از پایین‌ترین نرخ‌های بیکاری کشور طی دو دهه اخیر بوده است.
دولت روحانی کاهش نرخ بیکاری را ماحصل تلاش خود و اشتغالزایی گسترده می‌داند، اما آمار‌ها نشان می‌دهد آنچه موجب کاهش نرخ بیکاری شده، نه اقدام و برنامه‌ریزی دولت روحانی، بلکه ماحصل خروج نیروی کار از بازار و پیوستن جمعیت فعال به غیرفعالان بوده است. به‌طوری‌که طی دو سال اخیر جمعیت غیرفعال کشور (بالای ۱۵ سال) از ۳۳ تا ۳۴ میلیون نفر به ۳۷ میلیون نفر افزایش یافته است.

افت ۴۰ درصدی اشتغال خالص
در سال‌های اخیر بار‌ها حسن روحانی میزان ایجاد اشتغال خالص در دولت‌های نهم و دهم را مورد تمسخر قرار داده بود. طبق گزارش مرکز آمار دولت روحانی در هشت سال فعالیت خودش به طور میانیگن در هر فصل حدود ۳۱ هزار شغل جدیده ایجاده کرده است. این در حالی است که رقم میانگین اشتغال خالص فصلی دولت‌های نهم و دهم از ۵۲ هزار شغل عبور کرده بود. این آمار نشان از افت ۴۰ درصدی رقم اشتغال خالص در دولت روحانی را دارد.

بیکاری، کابوس فارغ‌التحصیلان دانشگاهی
بر اساس گزارش مراجع اقتصادی بین‌المللی، میزان امنیت شغلی کارگران و کارمندان ادارات و کارخانه‌های مختلف ایران نیز به کمترین حد خود در هشت سال گذشته رسیده و خروجی پر تعداد دانشگاه‌های ایران که بر اساس استاندارد‌های علمی تعداد زیادی از آن‌ها صلاحیت آموزش دانشجو ندارند، موجب افزایش تعداد متقاضیان برای مشاغل مختلف و درنهایت کاهش امنیت شغلی شده است. آمار‌ها حاکی از آن است که از ۱۲ میلیون جمعیت فارغ‌التحصیل و درحال تحصیل در کشور، تنها ۵.۳ میلیون نفر شاغل و باقی بیکار یا غیرفعال هستند. در ۸ سال دولت روحانی نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در حدود ۴۰ درصد در نوسان بوده است.

بیکاری یکی از بزرگترین معضلاتی است که توازن و تعادل جامعه را به هم می‌ریزد و باعث ایجاد بحران‌های متعدد در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، روانی و سیاسی می‌شود. در جامعه‌ای که عرضه و تقاضا متعادل نباشد، رونق اقتصادی به چشم نمی‌خورد و واسطه‌گری و دلالی و روی آوردن به مشاغل کاذب و فساد، افزایش پیدا می‌کند. کاهش توسعه اقتصادی و کاهش رفاه اجتماعی از دیگر تبعات سوء بیکاری در عرصه‌ی اجتماع است و اقشار فقیر که نیازمند کمک‌رسانی از سوی نهاد‌های حمایتی هستند بیش از گذشته در تنگنا قرار می‌گیرند.