تهدید برای جلوگیری از اخذ مالیات از سلبریتی‌ها

یکی از تصمیمات مهم کمیسیون تلفیق مجلس در جریان بررسی لایحه بودجه 1400 که در صحن علنی مجلس هم به تصویب رسید، حذف معافیت مالیاتی هنرمندان بود. البته طبق مصوبه کمیسیون تلفیق مجلس، معافیت مالیاتی هنرمندان با درآمد بالاتر از 500 میلیون تومان حذف شده بود ولی در صحن علنی مجلس، این رقم به 200 میلیون تومان یعنی بیش از 4 برابر سقف معافیت مالیاتی کارکنان بخش‌های دولتی و غیردولتی کاهش یافت.

اکثریت هنرمندان برای تأمین بدیهی‌ترین نیازهای زندگی دچار مشکل هستند

همانطوری که انتظار می رفت این مصوبه مجلس با واکنش منفی برخی تشکل های صنفی و هنرمندان مواجه شد. به عنوان مثال، منوچهر محمدی تهیه کننده سینما در گفت‌وگو با یکی از خبرگزاری ها با تاکید بر اینکه این مصوبه مجلس صرفا شامل بازیگران سینما نیست بلکه شامل تمام هنرمندان کشور است، گفت: «وقتی در شرایط رکود اقتصادی هستیم و از طرف دیگر در یک تحریم کمرشکن قرار داریم که ماه‌هاست دولتمردان از آن به عنوان جنگ اقتصادی یاد می‌کنند ایجاد چنین مالیات‌هایی می‌تواند به نارضایتی منجر شود که امیدوارم تحقق پیدا نکند. هنرمندان باید گوش به زنگ باشند چون از آن‌جا که این کار از نظر اجرایی به سال ۱۴۰۰ برمی‌گردد، قطعا سال آینده بخش عظیمی از هنرمندان کشور در رشته‌های مختلف درگیر این ماجرا می‌شوند و به نظرم موجب نارضایتی است و عواقب ناخوشایندی خواهد داشت».

همچنین محمد خزائی تهیه کننده سینما و تلویزیون هم با ارسال نامه ای به نمایندگان مجلس، به این مصوبه اعتراض کرد. در بخشی از این نامه با تاکید بر اینکه من مخالف گرفتن مالیات از هنرمندان نیستم ولی اگر چند چهره خاص و سلبریتی را استثناء کنیم این خانواده برای تأمین بدیهی‌ترین نیازهای زندگی دچار مشکل است، آمده است: «در همه جای دنیا برای برخی مشاغل که در معرض خطر نابودی هستند و یا صنایعی که با چالش‌ها، بحران‌ها و شرایط اقتصادی نا به سامان و ضعیف مواجه هستند از حمایت ها و تسهیلاتی از سوی دولت ها برخوردار می‌شوند. قطعاً، سینِما و تئاتر و اغلب رشته‌های هنری این وضعیت را دارند. مصوبه مجلس، هنرمندان را مستضعف تر و ضعیف‌تر می‌کند و حرکت چرخ های صنعت نحیف و شکننده سینِما را کند یا از کار می‌اندازد؛ ضمن اینکه انگیزه‌ها و مشوق های نسبی موجود برای گرانش و کشش بخش‌های خصوصی برای سرمایه‌گذاری و سرمایه گذاران را سلب می نماید».

اخذ مالیات از هنرمندان الفت باقیمانده اهل هنر با دولت و مجلس را از بین می‌برد!

علاوه بر این، کانون کارگردانان سینمای ایران و انجمن تهیه کننده- کارگردانان سینما با انتشار بیانیه ای مشترک، به این مصوبه مجلس شدیدا اعتراض کردند. در این بیانیه با تاکید بر اینکه اکثریت هنرمندان تلاش‌گران گمنامی هستند که تحت فشار اقتصادی ناشی از نبود عرصه شغلی مناسب و یا بیکاری درازمدت که گاه به چند سال می‌رسد، در مجموع و به طور میانگین به درآمدی ناچیز جهت اداره زندگی خود و خانواده شان بسنده می‌کنند، آمده است: «طبعا اگر کارگردان، تهیه‌کننده، فیلمنامه‌نویس، بازیگر و یا هر کدام از عوامل مشغول در این عرصه بعد از چند سال بیکاری و درآمد صفر، بخت این را داشته باشد که به پیشنهاد کاری جدیدی فراخوانده شود، با تغییراتی که دراین قانون صورت پذیرفته، بدون توجه به سرشکن شدن مبلغی که دریافت می‌کند به سال‌های بیکاری قبلی، مودی را به ناگاه مشمول مالیاتی غیر عادلانه خواهد کرد. مضاف بر آنکه بر خلاف شایعه کذبی که گروهی فراگیر کرده‌اند، تاکنون نیز تمامی دست اندرکاران هنر و فرهنگ فراتراز یک رقم مشخص سالانه الزام به پرداخت مالیات داشته و دارند. نادیده انگاری یکباره این مناسبات قوام یافته بین تمامی اهل هنر و طبعا اجرای آن می‌تواند این باقیمانده الفت اهل هنر و فرهنگ را در همراهی با دولت، و نیز نظام قانون‌گذاری کشور، در خطر جدی قرار دهد».

ماجرای اخذ مالیات از هنرمندان از کجا شروع شد؟

براساس این گزارش، همزمان با کاهش شدید درآمدهای نفتی همزمان با تشدید تحریم ها، موضوع حذف معافیت های مالیاتی غیرضروری و حتی پرضرر با هدف جبران کسری بودجه، مورد توجه دولت و کارشناسان قرار گرفت. به عنوان مثال، محمد هادی سبحانیان اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی در یک برنامه تلویزیونی در اوایل مردادماه 98 گفت: «در بحث معافیت های مالیاتی ما واقعا الان در قانون مالیات های مستقیم معافیت هایی داریم که با هیچ منطقی سازگار نیست. الان همه بازیگران و همه هنرمندان از پرداخت مالیات معاف هستند. با چه منطقی فردی که برای یک فیلم سینمایی یا برگزاری یک کنسرت، یک میلیارد یا چند میلیارد درآمد کسب می کند، باید از مالیات معاف باشد».

معافیت مالیاتی هنرمندان ناشی از بند «ل» ماده 139 قانون مالیات‌های مستقیم بود. در این ماده آمده بود: «فعالیت‌های انتشاراتی و مطبوعاتی و قرانی (دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)،‌ فرهنگی و هنری که به موجب مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌شوند، از پرداخت مالیات معاف است».

عقب نشینی نوبخت از حذف معافیت مالیاتی هنرمندان

با جدی تر شدن حذف معافیت مالیاتی هنرمندان در پیش نویس لایحه بودجه 99 و همچنین پیش نویس لایحه اصلاح قانون مالیات های مستقیم که به ترتیب توسط سازمان برنامه و بودجه و وزارت امور اقتصادی و دارایی در حال تهیه بود، سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دست به قلم شد و در نامه‌ای به 3 مقام مسئول دولتی (معاون اول رئیس جمهور، رئیس دفتر رئیس جمهور و وزیر اقتصاد) در اوایل آذرماه از حذف این معافیت مالیاتی ابراز نگرانی کرد و خواستار بازنگری در باب این موضوع شد. استدلال وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برای مخالفت با این پیشنهاد این بود: «فعالیت‌های فرهنگی و هنری اصولا درآمدزایی چندانی نداشته و انتفاعی محسوب نمی‌شود و برهمین اساس در ادوار مختلف به مجوزهای صادر شده به چشم اقتصادی نگاه نشده و همواره سعی در حمایت از آنها بوده است».

در همین روزها بود که محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه هم به جمع مدافعان باقی ماندن معافیت مالیاتی هنرمندان پیوست و در مصاحبه با یکی از رسانه ها گفت: «بخشی که باید از معافیت مالیاتی مستثنا شده یا تقلیل پیدا کند، بخش فرهنگ و هنر نیست».

نوبخت در راستای پیاده سازی این دیدگاهش، دستور داد پیشنهاد محدود شدن معافیت مالیاتی هنرمندان در پیش نویس لایحه بودجه 99، از این لایحه حذف شود و فعالیتهای مزبور کماکان از معافیت صد درصدی برخوردار باشند. این دستور عجیب نوبخت با انتقاد گسترده کارشناسان مواجه شد و واکنش منفی شدیدی در فضای مجازی به دنبال داشت.

اصرار وزارت اقتصاد بر حذف معافیت مالیاتی هنرمندان

هرچند با عقب نشینی نوبخت موضوع حذف معافیت مالیاتی هنرمندان در بودجه 99 منتفی شد ولی فرهاد دژپسند وزیر امور اقتصادی و دارایی بر دیدگاه کارشناسی این وزارتخانه مبنی بر ضرورت محدود شدن معافیت مالیاتی هنرمندان در قالب لایحه اصلاح قانون مالیات های مستقیم پافشاری کرد و این موضوع در قالب پیش نویس این لایحه راهی دولت شد. این پیشنهاد وزارت اقتصاد با اصلاحات اندکی به تصویب کمیسیون اقتصادی دولت رسید و این مصوبه راهی هیئت دولت شد. در مصوبه کمیسیون اقتصاد دولت، این متن جایگزین بند «ل» ماده 139 قانون مالیات های مستقیم شده بود: «درآمد مشمول مالیات ابرازی حاصل از فعالیت‌های انتشاراتی و مطبوعاتی و قرآنی (دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دستگاه های ذیربط)، فرهنگی و هنری که به موجب مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می شوند، در مورد اشخاص حقوقی معادل یک میلیارد و دویست و پنجاه ریال و در مورد اشخاص حقیقی دویست و پنجاه میلیون ریال در هر سال از پرداخت مالیات معاف است».

البته در پیش نویس این لایحه که توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه شده بود، سقف معافیت مالیاتی هنرمندان یک میلیارد ریال (100 میلیون تومان) در سال پیش بینی شده بود.

تکمیل اقدام ناتمام دولت در حذف معافیت مالیاتی هنرمندان توسط مجلس

با توجه به اینکه مصوبه کمیسیون اقتصادی دولت درباره لایحه اصلاح قانون مالیات های مستقیم در هیئت دولت گیر کرد و هنوز به تصویب نهایی نرسیده و راهی مجلس نشده است، اعضای کمیسیون تلفیق مجلس تصمیم گرفتند مصوبه ای مشابه مصوبه کمیسیون اقتصادی دولت برای حذف معافیت مالیاتی هنرمندان داشته باشند تا این معافیت مالیاتی غیرضروری و غیرقابل توجیه تداوم پیدا نکند. در مصوبه کمیسیون تلفیق مجلس که در صحن علنی هم به تایید نمایندگان مجلس رسید، سقف معافیت مالیاتی هنرمندان 200 میلیون تومان در سال یعنی دو برابر رقم پیشنهادی وزارت امور اقتصادی و دارایی در پیش نویس لایحه اصلاح قانون مالیات های مستقیم تعیین شد و هنرمندانی که بالاتر از این رقم در سال درآمد دارند، مشمول مالیات خواهند شد.

چرا معافیت مالیاتی هنرمندان توجیهی نداشت؟

بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس در زمینه وضعیت مالیاتی هنرمندان در کشورهای مختلف جهان نشان می‌دهد که در حالی در ایران کلیه فعالیت های هنری به صورت کامل از پرداخت مالیات معاف بودند، در بسیاری از کشورها به دلیل وجود پایه‌‌ مالیات بر مجموع درآمد، اکثر فعالیت‌‌های درآمدزا از جمله فعالیت‌‌های هنری مشمول مالیات بر درآمد است و افراد متعهد به پرداخت مالیات هستند.

علاوه بر این، بررسی های بازوی کارشناسی مجلس نشان می دهد که در بسیاری از کشورها، نه تنها هنرمندان هم مشابه سایر اقشار جامعه مالیات می پردازند بلکه در این کشورها به دلیل جایگاه خاص هنرمندان تلاش شده است از ظرفیت اجتماعی آنها استفاده شود بطوریکه از مالیات پرداختی هنرمندان به عنوان یک اهرم انگیزشی برای افزایش مسئولیت شهروندی سایر مردم استفاده می‌کنند.

تجارب کشورهای آمریکا، انگلستان، مالزی، پاکستان، هندوستان، کره جنوبی و ایرلند در زمینه اخذ مالیات از هنرمندان، از اینجا قابل مشاهده است. نکته قابل توجه این است که در کشورهایی مانند آمریکا و انگلستان، نه تنها از درآمدهای هنرمندان بلکه از جوایز هنرمندان هم مالیات می‌گیرند.

دو نکته ساده در پاسخ به یک استدلال ضعیف در دفاع از معافیت مالیاتی هنرمندان

مهمترین انتقادی که توسط برخی تشکل های صنفی و هنرمندان به مصوبه مجلس وارد شده، این موضوع است که اکثریت هنرمندان برای تأمین بدیهی‌ترین نیازهای زندگی دچار مشکل هستند و نباید درآمدهای آنها مشمول مالیات شود. این در حالی است که:

الف- قطعا در همه اقشار از جمله هنرمندان، افرادی هستند که حقوق اندکی دارند و برای تامین نیازهای خود دچار مشکل هستند. این موضوع توجیهی برای معافیت مالیاتی کل افراد آن قشر محسوب نمی شود بلکه با تعیین سقف معافیت مالیاتی، تلاش می شود صرفا افرادی مشمول مالیات شوند که درآمدشان بالاتر از حداقل مورد نیاز برای زندگی است.

ب- با توجه به نکته فوق و با عنایت به وضعیت خاص شغلی برخی از هنرمندان و ضرورت توجه به معیشت آنها، مجلس سقف معافیت مالیاتی هنرمندان را 200 میلیون تومان در سال یعنی بیش از 4 برابر سقف معافیت مالیاتی کارکنان بخش دولتی و غیردولتی (48 میلیون تومان در سال) تعیین کرده است.

تهدید کردن نظام نشاندهنده دستان خالی مدافعان تداوم این معافیت مالیاتی است

با توجه به آنچه گفته شد، انتقادات برخی تشکل های صنفی و هنرمندان به مصوبه مجلس درباره حذف معافیت مالیاتی هنرمندان، هیچ توجیهی ندارد و اگر این انتقادات را در کنار تهدید نظام مبنی بر اینکه در صورت اخذ مالیات از هنرمندان، «این باقیمانده الفت اهل هنر و فرهنگ را در همراهی با دولت، و نیز نظام قانون‌گذاری کشور، در خطر جدی قرار می گیرد»، قرار دهیم؛ متوجه خواهیم شد برخی افراد و گروه های هنری انتظار داشتند این موضوع به عنوان یک رانت سیاسی به صورت دائم برای اهالی فرهنگ و هنر حفظ شود. این در حالی است که این انتظار نه تنها هیچ توجیه عقلانی ندارد بلکه کاملا برخلاف یکی از مهمترین شعارهای جامعه هنری کشور مبنی بر درک شرایط اقتصادی سخت ایران و همنوایی و هم دردی با مشکلات عموم مردم است.