اسراری از جنگ یمن؛ فرستاده سابق سازمان ملل پس از ۶ سال زبان باز کرد

«جمال بن عمر» فرستاده پیشین سازمان ملل متحد به یمن در سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵، پس از گذشت شش سال از پایان ماموریتش در یمن با انتشار یادداشتی در نشریه آمریکایی «نیوزویک»، اسرار تکان‌دهنده‌ای در خصوص دخالت ائتلاف عربی تحت هدایت عربستان سعودی برای حمایت از دولت مستعفی «عبدربه منصور هادی» تحت عنوان حمایت از دولت قانونی یمن، فاش کرد.

بن‌ عمر کسی است که در زمان آغاز انقلاب جوانان در یمن (۱۱ فوریه)، در پست فرستاده ویژه سازمان ملل تلاش داشت روند سازش سیاسی را بر اساس طرح ابتکاری خلیج فارس و سازوکار اجرایی همزمان آن و کنفرانس گفت‌وگوهای ملی پیش ببرد. او در آوریل ۲۰۱۵ در شورای امنیت فاش کرده بود که یمنی‌ها پیش از آغاز جنگ سعودی، در آستانه امضای توافق بودند اما آغاز حملات سعودی همه مذاکرات سیاسی را بر هم زد.

وی در این یادداشت تحت عنوان «"بازگشت دیپلماسی" در یمن..بعدش چه؟» تصریح کرد: «متاسفانه قطعنامه ۲۲۱۶، پوششی برای جنایات پس از آن بود. قطعنامه‌ای که سعودی‌ها آن را تدوین کردند و بسرعت، ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه آن را در شورایی که می‌بایست مسئول تضمین امنیت و صلح بین‌المللی باشد، طرح کردند».

جمال نوشت، به نظر می‌رسد [عربستان] متحد این کشورهای غربی در خلیج فارس، پس از [امضای] توافق هسته‌ای [برجام] با ایران، نیازمند دلجویی بود. به نظر آنها (واشنگتن، لندن و پاریس)، این یک معامله دیپلماتیک منصفانه بود. با این حال طرف غربی می‌ دانست که درخواست از انصارالله یمن که هم کنترل زمین را و هم پیشرفت میدانی را در اختیار داشت، برای تسلیم شدن مقابل دولتی که در یک هتل شیک در ریاض تبعید شده، واقع‌گرایانه یا قابل قبول نبود. اما این امر برای آنها اهمیت چندانی نداشت [و قطعنامه یمن را طرح کردند] زیرا یقین داشتند که روسها مانع تصویب این قطعنامه خواهند شد.

وی افزود: «اما آنها اشتباه محاسبات داشتند! مسکو که احساس می‌کرد، فرصتی برای بهره‌مندی از معاملات تجاری با عربستان سعودی دارد، با رأی ممتنع، مانع تصویب این قطعنامه نشد [و این قطعنامه علیه یمن تصویب شد]. مسخره است که این قطعنامه غیرعملی تا به امروز، چارچوبی برای کلیه فرآیندهای میانجیگرانه تحت نظارت سازمان ملل به شمار می‌رود. میانجیگری ناکامی که گواه آن تداوم شش سال جنگ است».

جمال بن عمر در این یادداشت، برای نخستین‌بار درباره آخرین لحظات پیش از آغاز تجاوز ائتلاف سعودی به یمن تحت عنوان عاصفه الحزم  نوشت: «به عنوان فرستاده ویژه سازمان ملل به یمن، در آن زمان من در صنعاء بودم و تلاش داشتم تا مذاکرات پیچیده را با هدف تدوین یک توافق برای تقسیم قدرت که بتواند پیشروی‌های حوثی‌ها در قدرت را محدود کند و مانع آغاز جنگ داخلی شود، پیش ببرم».

وی افزود: «پس از گذشت ۱۰ هفته دشوار [و رایزنی‌های دیپلماتیک]، یک راه حل میانه برای سازش حاصل شد که بیانگر توافق تمامی طرف‌ها درباره شکل قوه‌های مجریه و مقننه، ترتیبات امنیتی و برنامه زمان‌بندی شده برای فرآیند انتقال قدرت بود. این توافق بر روی میز مطرح بود و شورای امنیت سازمان ملل در جریان جزئیات آن قرار داشت، حتی من گفت‌وگوهایی با مقامات ارشد سعودی درباره مکان احتمالی برگزاری مراسم امضای این توافق داشتم».

جمال بن عمر با ابراز تاسف نوشت: «اما دو روز پس از بازگشتم از ریاض، بدون هیچ هشداری، حملات هوایی [و جنگ‌ علیه یمن] آغاز شد و من از پنجره اتاقم در هتلی که تیم سازمان ملل در آن استقرار داشتند، با تلخی زیاد حجم ویرانی یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جهان را دنبال می‌کردم.»

وی درباره آنچه اکنون باید انجام شود، گفت که برای تحقق توافق میان تمامی طرف‌های یمنی در مذاکراتی که امروز بسیار ضروری است، ایالات متحده آمریکا نمی‌تواند رویکردی را بر اساس دستورالعمل‌ها اتخاذ کند و باید نقش ناظر و تسهیل‌کننده برای جلب تمامی طرف‌ها به میز مذاکرات را ایفا کند.

بن عمر نوشت: «زمان آن فرارسیده که نخبگان سیاسی یمن، مسئولیت خود را بپذیرند و از تکیه و اعتماد به طرف‌های خارجی و و در نهایت سرزنش آنها درباره آفاتی که گریبانگیر کشورشان شده، دست بردارند. این نخبگان یمنی هریک به گونه‌ای و با درجه‌های مختلف در ناکام گذاشتن آنچه که تا چندی پیش یک تحول سیاسی امیدوارکننده بود، نقش دارند.»

وی ادامه داد: «در آخرین گزارش خود به شورای امنیت در آوریل ۲۰۱۵، تاکید کردم که باید به یمنی‌ها فرصت تعیین سرنوشت خود به صورت آزادانه و بدون دخالت و اجبار نیروهای خارجی داده شود. امری که تا به امروز صحیح است.»

فرستاده پیشین سازمان ملل به یمن در خصوص تغییر موضع آمریکا در خصوص پرونده یمن نیز نوشت: «هیچ کس نمی‌تواند منکر آن شود که تصمیم ایالات متحده آمریکا مبنی بر پایان دادن به حمایت نظامی از جنگی که عربستان سعودی علیه یمن هدایت می‌کند، خبر خوبی است. ما امیدواریم که بریتانیا و فرانسه نیز همین اقدام را انجام دهند. اما این امر جنگ در یمن را متوقف نخواهد کرد و برای مردمش صلح نخواهد آورد.»

وی در عین حال توضیح داد: «با کشته شدن ۲۵۰ هزار یمنی، آوارگی بیش از سه میلیون نفر دیگر یا کوچاندن اجباری آنها، پس از این همه جنایات جنگی گسترده صورت گرفته و سپری شدن بیش از نیم دهه در یک درگیری بیهوده، جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا بازگشت دیپلماسی به یمن را اعلام کرد.»

وی تصریح کرد:« بدیهی است که این اقدام باید مورد استقبال قرار گیرد. هرچند که توجه به آن در صنعاء و عدن حتما با بازتاب آن در واشنگتن متفاوت خواهد بود. زمانی که به خاطر می‌آوریم، شمار زیادی از مشاوران سیاست خارجی رئیس جمهور بایدن - ۶ سال پیش - پستهای مشابهی را در دولت «باراک اوباما» داشتند و کسانی بودند که از جنگ تحت هدایت سعودی حمایت کردند.»

در مقابل بن عمر از واشنگتن خواست تا قطعنامه جدیدی در شورای امنیت طرح کند که چارچوب متفاوتی از فرآیند مذاکرات جامع و گسترده را فراهم کند و کرسی برای همه طرف‌های یمنی را تضمین کند.

وی در پایان این یادداشت نوشت: به نظر می‌رسد که دیپلماسی امروز آمریکا باید ماموریت نخست خود را تغییر چارچوب موجود قرار دهد.  چارچوب [جدید] باید حوثی‌ها را نیز شامل شود زیرا آنها هنوز قدرتمند هستند و با وجود فروش میلیارددها دلار اسلحه به کشورهای ائتلاف عربی تحت هدایت سعودی، آنها هنوز بر نیمی از کشور سیطره دارند و هر از گاهی به پیشروی‌های خود ادامه می‌دهند.