برخی اجزای حکومت به لزوم افزایش جمعیت اعتقادی ندارند

محمد مهدی تندگویان معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان، حسینعلی حاجی دلیگانی عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی، صالح قاسمی و علی پژهان جمعیت شناس میهمان برنامه غیرمحرمانه با موضوع بحران جمعیتی ایران در کشور بودند.

صالح قاسمی جمعیت شناس اظهار داشت: موضوع جمعیت یکی از مسائل بسیار مهم کشور است و مقام معظم رهبری از 9 سال پیش در این خصوص هشدارهای جدی دادند. کارشناسان جمعیت نیز از همان وقت نسبت به تحولات آن اعلام خطر کردند.

وی افزود: آنچه که آمارها و شاخص ها نشان می دهد، با سرعت بسیاری به سوی بحران جمعیت در حال حرکت هستیم و شرایط مطلوبی نداریم. زنگ خطر تحولات اجتماعی در کشور ما به صدا درآمده اما اتفاقات میدانی نشان از آن دارد که هنوز اهمیت این موضوع مفهوم نشده و در اولویت برنامه ریزی کشور قرار نگرفته است و این بی اهمیتی باعث شده تا روز به روز به سمت شرایط نامطلوب حرکت کنیم. 

قاسمی یادآور شد: بواسطه برنامه غیرکارشناسی تنظیم خانواده که سال ها بدون رصد در کشور اجرا شد، شاهد تغییر ذائقه فرزندخواهی در جامعه و حرکت نظام برنامه ریزی کشور به سمت کنترل موالید بوده ایم.

نرخ واقعی زاد و ولد 1.6درصد است

در ادامه این برنامه؛ حاجی دلیگانی عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی گفت: در حال حاضر برابر نرخ اصلی برآورد شده، نرخ واقعی زاد و ولد 1.6درصد است در حالی که اگر همین جمعیت فعلی را حفظ کنیم، حداقل باید 2.1 فرزندآوری داشته باشیم. این در حالی است که برخی از کشورهای مستکبر دنیا از جمله آمریکایی ها، جنگ جمعیتی راه انداختند.

وی افزود: حداقل 8 بار مقام معظم رهبری به صراحت از دولت و مسئولین کشور خواستار تغییر این سیاست ها شدند، لیکن متاسفانه قوانینی که برای تنظیم خانواده صورت گرفته بود تا سال های 93 رسما اعمال می شد و در همه این سال ها هیچگاه دولت لایحه ای را در این خصوص به مجلس ارائه نکرد. 

کاهش جمعیت در عرض 20 سال یک فاجعه بود

تندگویان معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان، با تائید صحبت های حاجی دلیگانی در ادامه عنوان کرد: در کشورهای اروپایی نیز برنامه های کاهش جمعیت  فرزندآوری وجود دارد، لیکن فاجعه ای که در ایران در این خصوص اتفاق افتاده، این است که در کشورهای دیگر کاهش جمعیت در مدت زمان یک قرن اتفاق افتاده است ولی در ایران در عرض 20 سال کاهش جمعیت و فرزندآوری صورت گرفته و به یکباره شیب بسیار بدی را در زمینه کاهش جمعیت و فرزندآوری تجربه کردیم که این موضوع بسیار نگران کننده است. 

وی افزود: وقتی مشخص شد که کاهش جمعیت و فرزندآوری اتفاق درستی نیست، برنامه ریزی ها و حجم اتفاقات حتی مشابه در بحث کاهش فرزندآوری در کشور شکل نگرفت و به نظر می رسد که یک نسل را از دست داده ایم و در آینده با چالش های جدی روبه رو خواهیم شد. 

کرونا مسئله فرزندآوری را به تعویق انداخت/ نرخ رشد جمعیت در سال 99 به زیر یک درصد رسید

تندگویان اضافه کرد: به دلیل شرایط حاصله از کرونا، ترس از فرزندآوری در جامعه نیز شیوع پیدا کرد و بسیاری از خانواده ها از ترس غیرایمن بودن محیط های درمانی مسئله فرزندآوری را به تعویق انداختند و این موضوع بسیار نگران کننده است. 

قاسمی در ادامه صحبت های تندگویان همچنین عنوان کرد: در سال 98 برای نخستین بار در تاریخ ایران شاهد بودیم که نرخ رشد جمعیت کشور به زیر یک درصد رسید. اما در 9ماهه سال 99 به 0.8 درصد رسیده است و این نشان از کاهش جمعیت با شیب بسیار تند است. 

وی افزود: متاسفانه در این مدت نه تنها، هیچ سیاست جمعیتی اعمال نشده بلکه شاهد مصوبات ضدجمعیتی در دوره سیاست های جمعیتی هستیم و من خواستار نقد بر عملکرد مجلس و دولت هستم. 

نتوانستیم دولت را قانع کنیم تا به ارائه لایحه بپردازد

حاجی دلیگانی نقد قاسمی کارشناس برنامه را می پذیرد و می گوید: در مجلس نهم و دهم که با ابلاغ سیاست‌های جدید همزمان بوده چندین بار طرح ارائه شد منتهی به مانع اصل 75برخورد. اجرای طرح های فرزندآوری مستلزم منابع مالی است. وقتی دولت لایحه ای ارائه ندهد، با اصل 75مغایرت کرده و مجلس نمی تواند ورود پیدا کند. مذاکره های بسیاری در این خصوص صورت گرفت ولی متاسفانه نتوانستیم دولت را قانع کنیم تا به ارائه لایحه بپردازد.

وی افزود: کشور دارای اولویت های متعددی است، و منابع مختلفی نیز وجود دارد و در حال حاضر براساس اولویت و اهمیت به نظر می رسد که می بایست موضوع جمعیت یکی از اولویت های اصلی باشد. بنابراین؛ با توجه به امکان های دیگر در کشور، دولت می توانست لایحه را ارائه کند اما به نظر می رسد که با اصل آن مشکل دارد. 

حاجی دلیگانی اضافه کرد: متاسفانه حتی در برخی از اجزا حکومتی کشور، به این موضوع اعتقاد ندارند که این مسئله از هر جهت یک تهدید واقعی است و مشکل از اینجا نشات می گیرد. 

طرح «جوانی جمعیت و حمایت از خانواده» 

وی افزود: خوشبختانه در مجلس یازدهم، طرح «جوانی جمعیت و حمایت از خانواده» به زودی ظرف چند ماه آینده اجرایی خواهد شد. ضمن اینکه در کمیسیون تلفیق بودجه امسال نیز توجه ویژه ای به آن شده بود و برای اجرای این قانون در بودجه 1400 مبالغی در نظر گرفته شد و همچنین وام ازدواج و تشویق جوانان در صورتی که دختران قبل از 23سال و پسران قبل از 25سال ازدواج کنند، 30میلیون تومان به هرکدام وام قرض الحسنه داده می شود و ضمن اینکه به عددی که دولت پیشنهاد داده بود، 20میلیون تومان به تمام کسانی که ازدواج می کنند، اعطا خواهد شد، که این رقم ممکن است که در صحن اضافه شود. 

حاجی دلیگانی تصریح کرد: همچنین براساس طرح دیگری در مجلس به جای اعطای سهمیه بنزین به خودرو، به نفرات تعلق می گیرد و هر چه تعداد خانوار بیشتر باشد سهم بیشتری دریافت خواهند کرد.

وی افزود: بالغ بر 23میلیون نفر در کشور صاحب خودرو و یا موتورسیکلت نیستند که از آن سهم خواهند برد و می تواند مشوقی برای خانواده ها در امر فرزندآوری باشد. 

تندگویان، در ادامه در پاسخ به اینکه آیا شرایط موجود کشوراعم از اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی را موافق ازدواج و فرزندآوری تحلیل می کنید، گفت: در مسئله ای مانند ازدواج که چندین دستگاه برای اجرا مرتبط با آن هستند، به نظر می رسد که یکی از مشکلات اصلی در این خصوص بلاتکلیفی قانونگذار در ابلاغ قانون است. وقتی قانونی ابلاغ می شود و در آن قید می شود که دولت موظف است، این سوال پیش می آید که در صورت گزارش از کدام بخش دولت باید پیگیری شود. بنابراین، باید مشخص شود که کدام بخش از دولت موظف به اجرای قانون است.

اصل خانواده و فرزندآوری فراموش شد

وی در رابطه با موضوع جمعیت و بحث های عنوان شده به مسائلی اشاره می کند و می گوید: یکی از انحرافاتی که در کشور به بحث کاهش جمعیت کمک کرده است، این است که ما متاسفانه در سال های گذشته به جای اینکه به فرزندآوری و تشکیل خانواده تمرکز کنیم ما و دستگاه های دیگر موظف شدیم تمرکز را بر پیوند مشترک یک دختر و پسر و ازدواج بگذاریم و عملا بحث خانواده و فرزندآوری که اصل این اتفاق بود فراموش شد و به آن لطمه وارد شد. 

تندگویان بر این باور است که هر ازدواجی منتهی به فرزند نخواهد شد، توضیح داد: مشوق های مشخص و معینی در بحث فرزندآوری برای جوانان مشخص نیست. با وجود اینکه وام ازدوج از سال 96، پنج  برابر افزایش یافته، این سوال پیش می آید که تاثیری در تعداد ازدواج ایجاد کرده است؟ پاسخ منفی است. علاوه بر این آمار طلاق یک سوم ازدواج در کشور است. بنابراین، ممکن است که کسانی که در سال 96 وام ازدواج را دریافت کرده بودند، امسال طلاق گرفته باشند. 

وی اضافه کرد: براساس پایش صورت گرفته، 25درصد طلاق ها در کشور زیر یکسال  و حدود 60 تا 70درصد زیر 5سال اتفاق افتاده است. بنابراین؛ در یک مقطع 5ساله بخشی از منابع را از دست داده ایم و باید گفت بحث تحکیم خانواده و فرزندآوری مغفول مانده است. 

با مشوق مقطعی مخالف هستم

تندگویان با بیان اینکه با مشوق مقطعی مخالف است، گفت: در این خصوص مشوق دائمی را پیشنهاد می کنم و به نظر می رسد که وام ازدواج نمی تواند جزو مشوق ها باشد. مشوقی که باید برگرداننده شود، مشوق نیست. 

وی با بیان اینکه با هر گونه سدی در مقابل گرفتن وام ازدواج، صد در صد مخالف است، گفت: دستورالعملی باید بعد از دریافت وام صورت بگیرد. گزارش هایی مبنی بر خرید و فروش وام های ازدواج در برخی از سایت ها رسیده است. بنابراین، دستورالعملی برای بعد از پرداخت باید وجود داشته باشد که به دریافت کننده وام نظارت صورت بگیرد. 

رشد ازدواج و کاهش طلاق در 9 ماهه اول سال 99

تندگویان اعلام کرد: از سال 75 که شیب ازدواج منفی بوده، خوشبختانه نه ماهه اول سال 99 نسبت به سال گذشته نه تنها کاهش امر ازدواج صورت نگرفته، بلکه 5 درصد افزایش یافته است. همچنین در بحث طلاق نیز با 3درصد کاهش مواجه بودیم.

وی افزود: کرونا سبب شد تا برخی از فرهنگ ها دستخوش تغییر شوند، در امر ازدواج بحث تشریفات و مراسمات از گردن جوان ها برداشته شد. برخی از فرهنگ ها که تجملات بیش از حد را به همراه آورده بود، کرونا باعث حذف آن شد و در امر کاهش طلاق در کشور، کرونا نقش داشته و حضور در خانه و خانواده و کنار هم بودن که بسیاری از مواقع کمرنگ بود، و رسیدگی به مشکلات در خانواده به واسطه اعضای خانواده پررنگ تر شد. بنابراین؛ باید تاکید کرد که فرهنگ نقش بسزایی در خانواده دارد و باید به مقوله های فرهنگی در کنار مشوق ها بسیار بهره برد. 

قاسمی در ادامه اظهار داشت: همانند سال 73که قانون تنظیم خانواده در مجلس تصویب می شد، اما قانونگذار و حتی سیاستگذار نمی دانست که در حوزه میدانی چه اتفاقی خواهد افتاد، متاسفانه اکنون نیز به دلیل عدم اشراف به مسئله جمعیت دوباره دچار تحلیل غلط شده ایم. به این معنی که فکر می کنیم که وام ازدواج و عباراتی مانند هدررفت منابع یا انحراف منابع به قدری تاثیرگذار است که می تواند موضوع را تغییر دهد.

وی افزود: ازدواج را بخشی از پازل جمعیت می دانیم ولی واقعیت این است که سهم ازدواج در تغییرنرخ باروری و فرزندآوری بسیار اندک است. مشکل آنجاست که یا ذائقه خانواده برای فرزندآوری تغییر کرده یا مشوق هایی که در دنیا مرسوم است اجرا نمی شود. 

علی پژهان، جمعیت شناس در ادامه که به صورت غیرحضوری مهمان برنامه بود،گفت: متاسفانه مدیریت کشور در خصوص این مسئله دارای مدیریت مبتنی بر حل مسئله نبوده و در واقع عملا نتوانسته که برنامه عملیاتی در حوزه جمعیت ارائه دهد. 

وی با بیان اینکه مجلس و دولت باید در این راستا پاسخگو باشند، گفت: مجلس همواره با یک ادبیات تکراری درباره مسئله جمعیت صحبت می کنند و دولت مسئله جمعیت را جزو اولویت های خود نمی داند و چون معتقد است که بار مالی برای دولت دارد، عملا این اتفاق صورت نمی گیرد. 

پژهان مهمترین خطری که در مسئله جمعیت کشور را تهدید می کند، مسئله ازدواج دانست وافزود: باید به جوانان امید و اشتغال بدهیم تا دوباره به ازدواج فکر کنند.  

«طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده» از خانواده حمایت خواهد کرد

حاجی دلیگانی در ادامه گفت: نگاه مجلس یازدهم کاملا متفاوت است و دلیل آن طرحی می باشد که اکنون در کوتاه ترین راه در حال نتیجه گیری است. 

وی نوید داد که در طرح جدیدی تحت عنوان «طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده» که به عنوان قانون مصوب می شود تمامی تهدیدات و محدودیت های قبلی در گذشته را از پایه نسخ کرده و از خانواده حمایت کرده است. 

10 سال زمان برای ما باقی مانده است

قاسمی اظهار نگرانی کرد و گفت: تمام کشورهای دنیا زمانی توانستند رشد اتصادی و مسیرتوسعه یافتگی را طی کنند که در بازه زمانی پنجره جمعیت بودند. به لحاظ اسمی کل این دوره که فقط یک بار برای هر کشوری اتفاق می افتد بازه زمانی 35 تا 40 سال است و کشور ما 15 سال از آن را به طور کلی از دست داده است. لیکن با اتفاقاتی که کرونا رقم زد و باعث شد تا این فرصت محدود تر شود حداکثر 10 سال زمان برای ما باقی مانده است و اگر این اتفاق نیافتد در ایران نهاد خانواده از این هم کوچکتر خواهد شد و جمعیت جوان خود را از دست خواهیم داد و وقتی سالمند می شویم که هنوز توسعه یافته نشده ایم.