خیالتون راحت! همه اطلاعات شما دست ماست
بررسی‌ها نشان می‌دهد آگهی تبلیغاتی «بایا» طی یک ماه اخیر از ۹ شبکه تلویزیونی پخش‌شده که اگر نرخ پخش هر آگهی را ثانیه‌ای ۶ میلیون تومان در نظر بگیریم،این مبلغ در ماه بیش‌از ۵۸۳ میلیارد تومان می‌شود.
فعالیت سامانه معرفی و فروش کالا و خدمات «بایا» که این روزها سردمدار تبلیغات تلویزیونی شده و سیامک انصاری نیز سفیر تبلیغاتی آن، چندان برای آحاد مخاطبان شناخته‌شده و ملموس نیست. تبلیغات این سامانه که قرار است کالا و خدمات تولیدکنندگان و فروشندگان عمده کشور را در پلتفرم خود درمعرض دید خریداران بگذارد، در روزهای اخیر با واکنش‌های منفی بسیاری در جامعه روبه‌رو شده است. البته این خود ابزاری برای حک برند در ذهن مردم است که از تکنیک‌های منفی تبلیغاتی و در اصطلاح تخصص «شکنجه‌گری تبلیغاتی» استفاده می‌کند.
باوجود اینکه «بایا» ده‌ها رقیب ریز و درشت داخلی مانند «دیجی‌کالا» دارد، این سوال پیش می‌آید که دلیل این حجم از تبلیغات چیست، هزینه آن چقدر و از کجا تامین می‌شود و همچنین هدف نهایی چه خواهد بود؟ مالک این سامانه «شرکت دانش پارسیان» است که شرکتی دانش‌بنیان و مجری 13 پروژه عمده ملی و کلان کشور در چند سال اخیر بوده است. ازجمله این پروژه‌ها می‌توان به؛ سامانه سیب (سامانه یکپارچه بهداشت)، طرح غربالگری مقابله با کووید-19 و اجرای کمپین کنترل فشارخون اشاره کرد. محل سوال است که این شرکت تحت چه مناقصه و رویکرد شفافی و بدون سابقه قبلی توانسته مجری طرح‌هایی باشد که بسیاری از اطلاعات خانوار‌ها در حوزه سلامت و آموزش و اطلاعات مشاغل در اختیارش قرار گرفته است.
به‌عنوان مثال سامانه سیب یکی از گران‌ترین سامانه‌های وزارت بهداشت است و گفته می‌شود که سالانه 15 تا 20 میلیارد تومان بابت پشتیبانی از این سامانه به شرکت دانش پارسیان پرداخت می‌شود. این سامانه اولین پروژه بزرگ این شرکت بوده است، درحالی‌که رقبای باتجربه‌تری نیز وجود دارند. ابهامات زمانی بیشتر می‌شود که در مدت اخیر چندین‌بار با خبر‌های متفاوتی از لو رفتن اطلاعات ایرانی‌ها روبه‌رو می‌شویم. بسیاری درز اطلاعات میلیون‌ها ایرانی که در فروردین ماه مطرح شد و به‌صورت جدی نیز تکذیب نشد را منتسب به پایین بودن درجه امنیت همین شرکت می‌دانند.
براساس اطلاعات ارائه‌شده در سامانه ثبت شرکت‌ها و آگهی‌های روزنامه رسمی قوه قضائیه، ابراهیم ابراهیم‌بای‌سلامی، مدیرعامل شرکت دانش پارسیان است که برادر غلام‌حیدر ابراهیم‌بای‌سلامی، نماینده خواف در دوره ششم و هفتم مجلس شورای اسلامی است. برادر دیگر این خانواده علی ابراهیم‌بای‌سلامی است که نام او به‌عنوان یکی از متهمان اصلی پرونده موسسات اعتباری «البرز ایرانیان و فردوسی» مطرح است. اصغر رضانژاد نیز که از سال 93 تا اسفندماه 96 دبیر سازمان نصر (سازمان نظام صنفی یارانه‌ای) بوده، در تیرماه 96 به هیات‌مدیره این شرکت اضافه شده است. رضانژاد همچنین تا پایان خرداد 99 مشاور رئیس کمیته کسب‌وکارهای نوین مجلس شورای اسلامی بوده است. در این گزارش ابتدا ابهامات مربوط به سامانه «بایا» را طرح و در ادامه به ابهامات تعارض منافع و چگونگی تخصیص پروژه‌ها به این شرکت پرداخته است.
«بایا» روی مخ مخاطبان تلویزیون
بسیاری از مخاطبان رسانه ملی این روزها مکرر نامی را می‌شوند که علی‌الحساب نه به‌واسطه کاربری‌اش به‌عنوان یک سامانه معرفی کالا و خدمات در کشور، شهرت یافته است بلکه به‌واسطه تبلیغات عجیب و غریب تلویزیونی است که ملکه عذاب‌شان شده. این سامانه که در مدت اخیر تبلیغات گسترده‌ای در شبکه‌های صداوسیما داشته، زیرمجموعه شرکت «دانش پارسیان» است که در سال 1382 و براساس اطلاعات ارائه‌شده در سامانه ثبت شرکت‌ها و آگهی‌های رسمی روزنامه کشور توسط «ابراهیم ابراهیم‌بای‌سلامی» و «علیرضا شفقی» تاسیس شده است.
بایا که قرار است تبدیل به شبکه بزرگی برای فروش کالا و خدمات شود، ده‌ها نمونه ریز و درشت داخلی دارد که پس از سال‌ها فعالیت توانسته‌اند بخشی از اعتماد مردم را جلب کنند. بایا از فروشندگان، تولیدکنندگان و ارائه‌دهندگان خدمات دعوت می‌کند که با طی کردن فرآیند پیچیده ثبت‌نام، اطلاعات شخصی و محصولات و خدمات خود را به بایا ارائه دهند تا این مجموعه بتواند با طرحی در بستر اینترنتی آنها را در معرض دید عموم قرار دهد.
«دیجی‌کالا» یکی از موفق‌ترین رقبای بایا محسوب می‌شود که بخش عمده خریدوفروش‌های اینترنتی را به خود اختصاص داده است. پلتفرم بایا هنوز شروع به‌کار نکرده، اما در فرآیند ثبت‌نام بسیار پیچیده آن از تولیدکنندگان کالا و خدمات، ضمانت اجرایی یا وجه التزام، ضمانت‌نامه بانکی، اعتبارات اسنادی، اجاره‌نامه ملکی و... طلب کرده است. نکته جالب زمانی است که از تولید‌کننده و از کسب‌وکارهایی که می‌خواهند در بایا فعالیت کنند، مبلغ 300 هزارتومان (البته با تخفیف 50درصد به مبلغ 150 هزارتومان) بابت بررسی اولیه اسناد و مدارک در همان ابتدای نام‌نویسی طلب می‌شود، اقدامی عجیب که در هیچ‌یک از پلتفرم‌های مشابه سابقه ندارد و بایا را به اشراف اطلاعاتی کامل از فروشندگان می‌رساند. این سامانه در فروش خدمات در بستر خود، سه تا 6درصد سود برمی‌دارد و در فروش کالا نیز بین یک تا پنج درصد پورسانت را برای خود می‌داند، موردی که حاکی از گران‌تر بودن بایا در مقایسه با دیگر رقباست.
علاوه‌بر اینها درمورد بایا و تبلیغات گسترده آن ابهاماتی مطرح می‌شود اما به نظر می‌رسد آنچه اهمیت دارد، بررسی مالکان ثروتمند بایاست که نیامده، چندین برابر رقبای کهنه‌کار خود پول هزینه کرده و تبلیغ می‌کنند. ابهام بعدی پلتفرم مشتریان است، چراکه این سامانه همچنان پلتفرم حضور مشتریان را معرفی نکرده است. بنابراین با وجود ساعت‌ها تبلیغ در صداوسیما و شبکه‌های مجازی، این سامانه نه‌تنها آپشن‌های جدیدتری را تا به‌حال برای فروشندگان کالا و خدمات ارائه نکرده بلکه نسبت دیگر رقبا گران‌تر و همچنین بدون پلتفرم فروش است.
دانش پارسیان مالک پولدار و پروژه‌دار بایا
همان‌طور که گفته شد، «شرکت دانش پارسیان» که این روزها تلویزیون را با «سامانه بایا»ی خود قبضه کرده، شرکت ارائه‌دهنده خدمات و محصولات نوین مبتنی‌بر فناوری اطلاعات است که چشم‌انداز خود را: «مرکزی ممتاز برای طراحی و ارائه محصولات و خدمات متنوع خلاقانه و مبتنی‌بر فناوری اطلاعات از طریق شبکه وسیع خود در سراسر کشور عزیزمان ایران» اعلام کرده است. براساس اطلاعات ارائه‌شده در سامانه ثبت شرکت‌ها، اعضای هیات‌مدیره آن شامل ابراهیم ابراهیم‌بای‌سلامی، علیرضا شفقی، احسان رئیس‌عبداللهی، مهدی صاعدی، زهرا عزیزمحمدی و اصغر رضانژاد است.
براساس آگهی‌های روزنامه رسمی کشور این نفرات به جزء احسان رئیس‌عبداللهی و اصغر رضانژاد از مالکان شرکت «آرتان شایان دیبا» یک شرکت عمرانی بوده‌اند که در سال 93 تاسیس و در سال 96 نیز منحل می‌شود. شرکت دانش پارسیان هرچند از سال 82 تاسیس شده اما پروژه‌های بزرگ و کلان انجام‌شده توسط این شرکت همگی مربوط به چند سال اخیر است. «سامانه سیب» وزارت بهداشت اولین پروژه بزرگ این شرکت بوده که از سال 1394 آغاز شده است. این سامانه با هدف ایجاد پرونده الکترونیک سلامت ایرانیان و برقراری عدالت اجتماعی و بهداشتی و ارائه هوشمند خدمات سلامت و همچنین تکمیل طرح پزشک خانواده راه‌اندازی شد که هزینه بسیاری را روی دست وزارت بهداشت گذاشت. هزینه‌ای که البته عایدی آن چندان مشخص نیست.
لزوم اجرای طرح و یا تحقق اهداف طرح مواردی است که باید بررسی شود اما ابهام اصلی در این گزارش چگونگی دریافت این طرح از سوی شرکت دانش پارسیان است، چراکه سامانه سیب یکی از گران‌ترین سامانه‌های وزارت بهداشت است و گفته می‌شود سالانه 15 تا 20 میلیاردتومان بابت پشتیبانی از این سامانه به شرکت دانش پارسیان پرداخت می‌شود، مشخص نیست که با وجود رقبای قدرتمند و باتجربه، شرکت دانش پارسیان تحت چه مناقصه و یا چه رابطه‌ای در سال‌هایی که نام و نشانی نداشت، پیمانکار اجرای چنین پروژه‌ای شد. این سامانه علاوه‌بر این پروژه، مجری انجام 12 پروژه کلان دیگر در چند سال اخیر در سطح کشور بوده است که «طرح غربالگری کرونا» یکی از آنهاست. سوای از کیفیت اجرای این پروژه‌ها، نحوه دریافت هم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. درمجموع می‌توان به این دو نکته اشاره کرد که شرکت دانش پارسیان با انجام 13 پروژه ملی-دولتی خود درحال‌حاضر به مرجع آماری داده‌های اشخاص و خانوار‌های کشور تبدیل شده است و از طرف دیگر نحوه دریافت این پروژه‌ها با وجود رقبای داخلی قدرتمند و باسابقه‌تر نمی‌تواند پای «رانت» را به این شرکت و پروژه‌هایش باز نکند.
13 پروژه کلان ملی در اختیار یک شرکت
شرکت دانش پارسیان مجری 13 طرح کلان ملی و دولتی بوده است که شامل سامانه سیب (سامانه یکپارچه بهداشت)، سامانه جامع بهداشت محیط و کار، سامانه الکترونیکی مقابله با کووید-19، سامانه الکترونیکی ثبت‌نام اصناف و صنایع، اجرای کمپین کنترل فشارخون، آموزش دوره‌های ضمن خدمت کارکنان دولت، تاسیس مراکز سنجش الکترونیکی در سطح کشور، سامانه مدیریت منابع سازمانی (ERP)، سامانه طبقه‌بندی مشاغل مبتنی‌بر نظام‌های توسعه‌یافته علمی بین‌المللی، سامانه نظام فعالیت‌های اقتصادی (ISIC)، سامانه تبادلات بین‌بانکی، سامانه جامع خرده‌فروشی و فروشگاهی و سامانه صدور خدمات نرم‌افزاری و فناوری به خارج از کشور هستند. هیچ مدارک شفافی درمورد چگونگی دریافت این پروژه‌ها و همچنین ارقام جابه‌جا شده برای اجرای آنها به این شرکت موجود نیست. به هر حال آنچه واضح است اینکه این شرکت تخصص ویژه‌ای در برنده شدن پروژه‌های دولتی دارد.
درز اطلاعات میلیون‌ها ایرانی؟
طبق اطلاعات موجود در سایت شرکت دانش‌پارسیان، پس از شیوع ویروس کرونا در کشور، این مجموعه در قراردادی با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به‌عنوان مجری طرح غربالگری کرونا معرفی شده و وظیفه پایش سلامت ایرانیان درخصوص این بیماری را برعهده گرفت. این پروژه همان پروژه معروفی است که در ابتدای شیوع کرونا در کشور، وزارت بهداشت همه مردم را دعوت به شرکت در آن و غربالگری خود می‌کرد. از طرف دیگر، این شرکت به‌واسطه اجرای دیگر پروژه‌ها نیز با حجم وسیعی از داده و اطلاعات خانوار‌ها، اشخاص و... مواجه بوده است.
14 فروردین‌ماه سال جاری بود که گزارشی در رسانه‌ها منتشر شد که از افشای اطلاعات هویتی ایرانیان و فروش آن در برخی سایت‌های خارجی و کانال‌های تلگرامی خبر می‌داد. بر اساس این خبر که به‌صورت جدی تکذیب نشد مدعی بود که یکی از سامانه‌های وزارت بهداشت که در شرایط بحران کرونا راه‌اندازی شده، از دیتای ثبت‌احوال استفاده می‌کرده که این اطلاعات لو رفته است. با این وجود اما هنوز مشخص نشده که حجم این دیتا‌ها چه مقدار و دقیقا از چه مسیری گذر کرده است. از سوی دیگر نیز در جوابیه‌ای که شرکت دانش پارسیان به وب‌سایت مشرق‌نیوز داده است (پس از انتشار گزارشی مبنی‌بر ارتباط این شرکت با جمعی از متهمان سیاسی و اقتصادی کشور) توضیح درمورد صحت «لو رفتن اطلاعات» و همچنین خبری از تکذیب آن نبوده است.
پای سیاسیون در بایا
در سالیان اخیر اقدامات مناسبی در زمینه برخورد با فساد در کشور انجام شده است اما همچنان بخش‌های اقتصادی و البته قضایی کشور از نبود سازوکاری مناسب برای پیشگیری از آن رنج می‌برند. تعارض منافع یکی از زمینه‌های وقوع فساد‌ها و رانت‌های گسترده در کشور است. تعارض منافع زمانی وجود دارد که کارکنان و مدیران می‌توانند از موقعیت خود سوءاستفاده کرده و در آن یک فرد و سازمان در شرایطی قرار می‌گیرد که برای انجام وظایف یا اعمال اختیارات قانونی، تحت‌تاثیر یک منفعت مالی یا غیرمالی ثانویه قرار دارد.
ترکیب هیات‌مدیره شرکت دانش پارسیان حتی اگر احتمال وجود روابط خاص را تایید نکند، اما به هر حال شاهد خوبی است برای اینکه بدانیم ارتباط فامیلی با سیاسیون به‌ویژه در جاهایی که تعارض منافع وجود دارد، شاید به‌نفع دارندگان این موقعیت‌ها تمام شود. درمورد شرکت دانش‌پارسیان این نکته بسیار قابل تامل است که «ابراهیم ابراهیم‌بای‌سلامی» برادر غلام‌حیدر ابراهیم‌بای‌سلامی است که نماینده خواف در دوره ششم و هفتم مجلس شورای اسلامی بوده است. برادر دیگر این خانواده علی ابراهیم‌بای‌سلامی است که نام او به‌عنوان یکی از متهمان اصلی پرونده موسسات اعتباری «البرز ایرانیان و فردوسی» مطرح است. اصغر رضانژاد نیز که از سال 93 تا اسفندماه 96 دبیر سازمان نصر (سازمان نظام صنفی یارانه‌ای) بوده است در تیرماه 96 به این شرکت اضافه شده است. رضانژاد همچنین تا پایان خرداد 99 مشاور رئیس کمیته کسب و کارهای نوین مجلس شورای اسلامی بوده است.
583 میلیارد تومان هزینه تبلیغات یک ماه
براساس بررسی‌ها، آگهی تبلیغاتی «بایا» طی یک ماه اخیر از 9 شبکه تلویزیونی شامل شبکه یک، دو، سه، شبکه تهران، آی‌فیلم، ورزش، نمایش، نسیم و تماشا پخش‌شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد آگهی‌های بایا در چندین قالب محتوا بین 20 تا 45 ثانیه و حتی 60 ثانیه نیز پخش شده است. اگر میانگین طول پخش این آگهی‌های تبلیغاتی را 30 ثانیه در نظر بگیریم و همچنین با توجه به کاهش پخش این آگهی‌ها در روزهای اخیر، می‌توان برآورد کرد آگهی‌های بایا به‌طور متوسط روزانه 12 بار از هر شبکه تلویزیونی پخش می‌شود.
به عبارتی در روزهای اوج پخش آگهی‌های بایا و روزهای اخیر، به‌طور متوسط 9 شبکه تلویزیونی روزانه 108 بار آگهی تبلیغاتی بایا را پخش کرده‌اند. با در نظر گرفتن پخش 108 بار آگهی، در هر شبانهروز تلویزیون 3240 ثانیه یا به‌عبارتی 54 دقیقه آگهی برای بایا پخش کرده است. همچنین بررسی هزینه تبلیغات در تلویزیون نیز نشان می‌دهد در شبکه‌های مختلف و در زمان‌های مختلف شبانهروز (برنامه صبحگاهی، برنامه‌های عصرانه یا شب و بین برنامه‌های مختلف اعم از پخش اخبار، سریال‌ها و مسابقات ورزشی و...) هزینه آگهی در شبکه‌های مختلف تلویزیونی بسیار متفاوت و پرنوسان است.
برای مثال بررسی آمار و ارقام جدول تعرفه خام (بدون تخفیف) هر ثانیه پخش آگهی بازرگانی(تیزر) در باکس قبل هر برنامه در شبکه یک سیما از 450 هزار تومان(برنامه صبحگاهی) شروع‌شده و تا حدود 96 میلیون تومان در قبل اخبار 21 سیما متفاوت است. در شبکه دو این مقدار از 310 هزار تومان شروع شده و تا 40 میلیون تومان و حتی در قبل اخبار 22 و 30 تا 120 میلیون تومان نیز قیمت خورده است. در شبکه سه این رقم از 513 هزار تومان تا 120 میلیون تومان هم متغیر است. رقم آگهی در شبکه تهران از 147 هزار تومان تا 16 میلیون تومان نیز در نوسان است. در شبکه‌های نمایش و تماشا این رقم به ازای هر ثانیه از 51 هزار تومان تا 20 میلیون تومان و در شبکه نسیم نیز از 1.8 میلیون تا 120 میلیون تومان قیمت خورده است.
براین اساس با توجه به نرخ‌های متفاوت و مختلف پخش آگهی در شبکه‌های مختلف تلویزیونی و زمان پخش در شبانهروز، به‌طور میانگین اگر نرخ پخش هر آگهی بایا را به ازای هر ثانیه 6 میلیون تومان در نظر بگیریم، پخش 3240 ثانیه آگهی بایا در روز، معادل روزانه 19 میلیارد و 440 میلیون تومان برای مالکان بایا آب می‌خورد. این مبلغ در ماه چیزی حول‌وحوش 583 میلیارد و 200 میلیون تومان خواهد شد.
با توجه به اینکه در صورت موفقیت طرح بایا این شرکت بین 3 تا 6 درصد از تبلیغات و فروش کالا و خدمات سود خواهد کرد، به نظر نمی‌رسد مالکان بایا بتوانند این مبلغ یعنی ماهانه 583 میلیارد تومان را برای تبلیغات در اختیار صداوسیما قرار دهند. تنها موضوع مبهمی که در اینجا می‌ماند، اینکه هزینه‌های تبلیغات بایا ممکن است در یک طرح مشارکتی بین صداوسیما و مدیران بایا سرشکن‌شده باشد.
«روزنامه فرهیختگان»
