صدقه فقط شامل کمک مالی می‌شود؟
رسول خدا(ص) فرمود: نشان دادن راه به دیگری، سلام کردن و عیادت از بیمار صدقه است. در ادامه درباره انواع صدقه بخوانید.
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمود: هر مسلمانی هر روز صدقه بدهد. از ایشان سوال شد که چه کسی توان این کار را دارد، همه نمی‌توانند هر روز صدقه پرداخت کنند. حضرت پاسخ دادند که برداشتن چیزهای آسیب‌رسان از سر راه مردم، صدقه است. خیلی از اوقات در حین راه رفتن تکه‌ای چوب، سنگ و یا خرده شیشه‌ای در پیاده‌رو می‌بینیم که ممکن است کسی به آن برخورد کند و آسیب ببیند. یا در خیابان میخ و یا تکه شیشه‌ای افتاده که باعث پنچر شدن لاستیک ماشین می‌شود. اگر این موانع را از سر راه مردم بردارید گویا صدقه داده‌اید. رسول خدا(ص) در ادامه فرمود: نشان دادن راه به دیگری، سلام کردن و عیادت از بیمار صدقه است. حتما برای شما پیش آمده که کسی آدرس جایی را از شما جویا می‌شود. اگر آدرس را درست به فرد بگویید گویا صدقه داده‌اید. همچنین عیادت از بیمار و سلام کردن و پاسخ آن هم در حکم صدقه دادن است. رسول اکرم(ص) امر به معروف و نهی از منکر را نیز صدقه دانسته‌اند.(1) پیامبر اکرم(ص) خودداری از هر بدی و انجام هر کار نیکی را صدقه می‌دانند.(2) همچنین نگه داشتن زبان از گناهانی چون غیبت، تهمت و دشنام مثل صدقه دادن است.(3)
امام صادق(علیه‌السلام) اصلاح میان مردم و کسانی که رابطه‌شان تیره شده را صدقه‌ای معرفی می‌کند که خداوند دوست دارد.(4) حال این اصلاح می‌تواند بین دو دوست، خواهر و برادر، والدین با فرزند، زن و شوهر، دو همکار، بین اقوام و ... باشد. ایشان در جایی دیگر می‌فرماید احترام سواره به پیاده صدقه است. چرا که این ظلم است که سواره به پیاده بگوید برو کنار.(5) مثلا موتورسواری که در پیاده‌رو حرکت می‌کند، کار حرام مرتکب شده است. چون حق ندارد مردم را در فشار بگذارد. سواره باید به حرمت کسی که روی خط عابر پیاده عبور می‌کند، توقف کند. اما می‌بینیم که ملاحظه افراد پیاده نمی‌شود و رانندگان فکر می‌کنند که دیگران باید از مسیر او کنار بروند، چون حق دارد هر طور که دلش خواست رانندگی کند.
قرض دادن به نیازمند
خداوند در آیه 245 سوره بقره می‌فرماید: «من ذا الذی یقرض الله قرضاً حسناً فیضا عفه له اضغافاً کثیره؛ کیست که به خداوند قرض‌الحسنه دهد تا خدا آن را برایش (در وقت پرداخت) چندین برابر فزونتر کند؟!» و خداست که روزى را تنگ مىکند و مى‌گسترد، و همه شما به سوى او بازگردانده مىشوید. اگر به کسی که دچار مشکل شده و به پول نیاز دارد قرض دهی تا مشکلش حل شود گویا صدقه داده‌اید.
نشر علم به دیگران
پیامبر اکرم(ص) یکی از انواع صدقات را فراگیری دانش و علم و آموزش به مردم بیان می‌کند.(6) هر علمی را که دارید به دیگران نیز بیاموزید، که این نوعی صدقه است. اینطور نیست که اگر چیزی را به کسی یاد بدهی، وقتت تلف می‌شود. انسان باید در یاد دادن، کریم و سخاوتمند باشد و علمی را در نزد خود ذخیره نکند. برای راهنمایی بندگان خدا و آشنا کردن مردم با فرمول‌های درست زندگی، هر چه تلاش کنید، خداوند نیز بدون حساب به شما یاد می‌دهد و در موقعیت‌هایی که برای شما گرفتاری پیش می‌آید، بدون حساب، بدون استاد و معلم و مطالعه، به شما علم فراوان می‌دهد.
صدقه در قالب کلام نیکو
پیامبر اکرم(ص) در فرازی از توصیه‌ی طولانی‌ای که به جناب ابوذر دارند می‌فرمایند: الْکَلِمَةُ الطَّیِّبَةُ صَدَقَةٌ.(7) برای سخن گفتن با یکدیگر از کلمات نیکو، پاکیزه، زیبا و محبت‌آمیز استفاده کنید که صدقه محسوب می‌شود.
ترک بدی و شرارت
رسول خدا(ص) انجام ندادن هر نوع بدی و شرارت نکردن در حق دیگران را صدقه معرفی می‌کند. (8)
آب دادن به تشنه
امام صادق(ع) بهترین صدقه را، آب دادن و خنک کردن جگر سوزان تشنه می داند. کسی که به انسان یا حیوان لب تشنه جگر سوخته‌ای، آب بنوشاند خداوند در روز قیامت که سایه‌ای جز سایه‌ی خدا نیست او را سایه اندازد.(9)
کمک به ضعیفان
امام کاظم(ع) توصیه می‌کنند که کمک و یاری رساندن تو به ضعیف و ناتوان از بهترین صدقات است.(10)
مهربانی با خانواده
امام صادق(ع) به نقل از رسول خدا(ص) فرمود که از مردی پرسید: آیا روزه گرفته‌ای؟ عرض کرد: نه. فرمود: مریضی را عیادت کرده‌ای؟ عرض کرد: نه. پیامبر فرمود: جنازه‌ای را تشیع کرده‌ای؟ عرض کرد: نه. فرمود: مسکینی را غذا داده‌ای؟ عرض کرد: نه. فرمود: به خانه‌ی خویش برو و خانواده خود را مورد توجه و مهربانی قرار ده که ثواب صدقه خواهد داشت.(11)
پی‌نوشت: 1- بحارالأنوار، ج۷۵، ص۵۰ 2- الخصال، ص ۱۳۴ 3- الکافی، ج ۲، ص 114 4- الکافی، ج ۲، ص ۲۰۹ 5- وسائل الشیعة، ج ١١، ص ٤٥٩ 6- میزان الحکمة، ج ٣، ص٢٠٧٤ 7- مکارم الأخلاق، ج 2، ص374 8- تحف العقول، ص57 9- عده الداعی، 63 10- بحارالانوار، ج 78، ص 326 11- ثواب الاعمال صدوق، ص 311
«تبیان»
