چگونه از ماه رمضان نهایت استفاده را ببریم؟

بهترین فرصت برای رسیدن به خداوند، ماه رمضان است وبهترین تعبیر برای ماه مهمانی خدا این است که اگر درست عمل کنیم؛ یک شبه ره صد ساله را طی می کنیم البته به یک شرط و آن خلوص نیت است، در این گزارش قدم‌ها و فرصت‌های رسیدن به خدا و کسب فیض از ماه خدا را برای بندگانی که می‌خواهند به خدا برسند، بیان می‌کنیم.

روزه؛ اولین قدم بندگی

امام علی (ع) فرمودند: «روزه عبادتی است میان بنده و آفریدگارش و کسی غیر از او بر آن آگاه نمی‌گردد و همچنین کسی غیر از او بدان پاداش نمی‌دهد» و یا در جای دیگر پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «اگر بنده خدا مى‌دانست که در ماه رمضان چیست [چه برکتى وجود دارد]دوست مى‌داشت که تمام سال، رمضان باشد» ، همان طور که اشاره شد روزه اولین شرط بندگی و آشتی الهی است که آثار و برکات زیادی دارد که ما به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

آرامش روح روح انسان، همواره در حال تدبیر بدن است و بدن، بدون تدبیر روح، مانندکشتى بدون ناخدا است. در ماه رمضان، به دلیل امساک از خوردن و آشامیدن و محدود کردن آن به ساعاتى مشخص و نیز کنترل حواس (مانند چشم، گوش و تمامى مجارى ورود اطلاعات به درون ذهن)، فراغت روح و نفس بیشتر فراهم مى شود.

تقویت اراده خداوند برنامه روزه دارى را به گونه اى تنظیم کرده است که انسان باید در ساعت معیّنى، از خوردن و آشامیدن بپرهیزد و در ساعت خاصى، مى تواند آزادانه بخورد و بیاشامد و از لذت هاى حلال استفاده کند.

کنترل غرایز روزه دار باید در حال روزه - با وجود گرسنگى و تشنگى از غذا و آب وسایر لذات (از قبیل لذت جنسى)، چشم بپوشد و ثابت کند که او همچون حیوانات، در بند اسطبل و آب و علف نیست. او مى تواند زمام نفس را به دست گیرد و بر هوس‌ها و شهوت هاى خود مسلّط شود.

روزه بازدارنده انسان از گناه روزه، به ویژه روزه ماه مبارک رمضان در اسلام بر همه مسلمانان مکلف که بتوانند روزه بگیرند، واجب است، عامل مؤثری است در ایجاد و تقویت روحیه تقوی و پرهیز کاری؛ قرآن مجید این فایده بزرگ را با جمله «لعلکم تتقون» یاد آور می‌شود و این عبادت را عامل مهم تقوی می‌شمارد.

همدردی با فقیران انسان موجودى اجتماعى است و انسان کامل، کسى است که در همه ابعاد وجودى رشد کند. روزه، بُعد اجتماعى انسان را در کنار سایر ابعاد او رشد مى دهد؛ بدین صورت که درس مساوات و برابرى در میان افراد اجتماع است.

تقویت صبر در وجود انسان روزه، به ویژه در روز‌های گرم و طولانی تابستان که فشار تشنگی طاقت فرسا می‌شود به طور چشمگیری به انسان صبر و مقاومت می‌بخشدو تحمل رنج و سختی را بر آدمی آسان می‌سازد.

ایجاد روحیه قناعت روزه به مسلمانان می‌آموزد که با کم هم می‌توان زیست و برای زیستن لازم نیست که با همه وجود به تن و لذت‌های آن پرداخت.

یادآوری تشنگی و گرسنگی قیامت آنچه بر شمردیم گوشه‌هایی از برخی نتایج و آثار فریضه الهی روزه بود؛ روزه علت‌ها و آثار فراوان دیگری دارد که مهمترین آن‌ها انقطاع از دنیا و تمرکز در یاد خداوند است.

از تمامی آثار روزه می‌توان این مطلب را استفاده کرد که یکی از فواید بزرگ روزه تربیت روح و تقویت اراده و تعدیل غرایز انسانی است، روزه عامل پیروزی انسان بر حکومت عادت و شهوت است و انسان را از بردگی و تمنیات نفسانی آزاد می‌کند. این موارد فقط قسمتی از آثار مادی و معنوی روزه است.

دوستی با قرآن کتاب نجات بخش

یکی دیگر از قدم ها، آشتی با خدا است و در صورتی محقق می‌شود تا از کتابی که برای هدایتمان فرستاده، استفاده کنیم و چقدر عالی است که این استفاده از کتاب هدایت در ماه نزولش باشد، خدای سبحان می‌فرماید: «ماه رمضان، ماهی است که قرآن به عنوان راهنمایی مردم و نشانه‌های هدایت و فرق میان حق و باطل در آن، نازل شده است.» (بقره/۱۸۵) در آیه دیگر می‌فرماید: «ما قرآن را در شب مبارک فرو فرستادیم.» (دخان/۲)

چنان که بار‌ها شنیده ایم، این ماه، بهار قرآن است. پس باید در این ماه، شاهد شکوفایی قرآن در جانمان باشیم. گام اول در جهت درک قرآن، توجه به معنای آیات است. البته می‌توان قرائت قرآن در ماه مبارک را به دو بخش تقسیم کرد. یک بخش به همان صورت که ذکر شد و بخش دیگر، قرائت معمولی آیات که از مهم‌ترین اعمال این ماه است و در تصفیه قلب، بسیار مؤثر است. رسول اعظم (ص) فرمودند: «این قلب‌ها زنگ می‌زند، همان گونه که آهن زنگ می‌زند.» سوال شد: «جلا و صیقل آن به چیست؟» حضرت فرمودند: «تلاوت قرآن و یاد مرگ.»

شُکر نعمت‌ها باید همواره در طول ماه مبارک، لطف خداوند در درک این ماه را به خاطر داشت و با سجده شکر و یا ذکر «الحمد لله رب العالمین»، شکر این نعمت را به جا آورد. این امر مهم که البته مورد غفلت بسیاری است موجب کسب توفیقات بیشتر خواهد بود و به فرموده قرآن: «لَإن شَکَرتُم لأزیدَنَّکُم». شکر باعث زیاد شدن نعمت‌ها و ظرف وجودی انسان می‌شود. در ماهی که سرعت بندگان برای وصل به خدا بالا می‌رود در نتیجه شُکر نیز این سرعت را چند برابر می‌کند.

نماز؛ یکی از راه‌های اثبات دوستی در طول این ماه، نماز‌های مستحب فراوانی در ساعات مختلف نقل شده، اما نکته مورد غفلت، این است که برخی از این نمازها، بر اساس یک نظام مشخص تعیین شده تا در طول ماه به هزار رکعت برسد. این عمل بسیار مهم که معمولا انجام نمی‌شود، در کتاب های بسیاری از علما نقل شده و مورد سفارش است. اما کیفیت انجام آن در دهه اول و دوم، یعنی از شب اول (شبی که فردای آن، روز اول ماه است) تا شب بیستم، هر شب بیست رکعت (۱۰ نماز دو رکعتی)، هشت رکعت بعد از نماز مغرب و دوازده رکعت بعد از نماز عشاء. در دهه آخر ماه هم، هر شب سی رکعت، (هشت رکعت بعد از نماز مغرب و ۲۲ رکعت بعد از نماز عشاء.) در مجموع هفتصد رکعت، به علاو سیصد رکعت هم در شب‌های قدر (هر شب صد رکعت) که جزو اعمال شب‌های قدر ذکر شده است.

دعا و نیایش در ماه رمضان دعا کردن تنها سلاحی است که خداوند برای مومنان با دست‌های خالی قرار داده است که اثری عظیم دارد. برای اوقات مختلف این ماه، اعم از شب‌ها و روز‌ها و نیز بعد از نماز‌ها ادعیه مختلفی وارد شده که معمولا خوانده می‌شود، اما در این بین، از دو دعا نباید غفلت کرد. یکی دعای افتتاح که علاوه بر مضامین عالی و بلندش، همانند دعای ندبه، سرشار از ذکر مولایمان حضرت حجت (ارواحنافداه) و شکوه از دوری از آن حضرت است و به نوعی استفاده از فرصت ناب شب‌های رمضان برای برآورده شدن دعای فرج آن حضرت است. خوب است عاشقان آن حضرت، این حلقه وصل شبانه با آن حضرت را از دست ندهند.

دعای دیگر، دعای ابوحمزه ثمالی است که به تعبیر برخی، دانشگاه معرفت است و شاید در دنیای مناجات، بی نظیرترین سرمایه شیعه باشد و نیز شاید بتوان گفت، اگر تنها عمل انسان در طول ماه رمضان، خواندن حداقل چند صفحه از این دعای شریف در سحر‌ها باشد، بر انجام دیگر اعمال فضیلت دارد، زیرا هدف عبادت، معرفت است و مناجات، اوج قله معرفت است.

«باشگاه خبرنگاران»