بسیاری از افرادی که نام خود را روشنفکر دینی گذاشته‌اند، مقلدند
حجت الاسلام حسین سوزنچی در برنامه مداد قرمز که از شبکه چهار سیما پخش شد، گفت: بسیاری از افرادی که امروز نام خود را روشنفکر دینی گذاشته‌اند مقلدند.
پنجمین قسمت از ویژه‌برنامه «مداد قرمز» با حضور حسین سوزنچی شنبه ۱۹ بهمن از شبکه چهار سیما روانه آنتن شد.
ضدیت با فلسفه؛ یکی از نمودهای تحجر قبل از انقلاب
حجت الاسلام حسین سوزنچی در ابتدای این برنامه گفت: تحجر خشک شدن و ماندن در موقعیتی است که باید از آن موقعیت عبور کرد. انقلاب فضا را ضد متحجران کرد. یعنی علیه کسانی که حالت توقف در دین داشتند. در دین ما پویایی وجود دارد. ضدیت با فلسفه که یکی از نمودهای تحجر قبل از انقلاب بود بعد از انقلاب به‌شدت عوض شد.
تحجر، تقلید در مقام نظر است
عضو هیئت‌علمی دانشگاه باقرالعلوم افزود: ما در دوره مدرن زندگی می‌کنیم و مدرنیته تقریباً تمام عناصر زندگی ما را شکل داده است و چون می‌بینیم که مدرنیته دارد دین ما را از ما می‌گیرد بر روی آن حساس می‌شویم. باید به سراغ خود مفهوم تحجر برویم. تحجر، تقلید در مقام نظر است. وقتی خود فقیه مقلد شد پدیده تحجر شکل می‌گیرد.
نقطه مقابل تحجر، غرب‌زدگی است
وی ادامه داد: فقه یعنی فهم عمیق و اساساً دو رکن مهم دارد؛ یکی این‌که متون دینی در آن خیلی جدی است. نکته دوم این است که فقیه این متن را در عمق آن می‌فهمد. نقطه مقابل تحجر، غرب‌زدگی است. غرب‌زدگی یعنی به‌جای فهم عمیق از این متن، مقلد شویم. در غرب‌زدگی هم تحجر داریم. با همه نقدهایی که به دکتر شریعتی دارم او را مقلد نمی‌دانم، اما خیلی از کسانی که امروز نام خود را روشنفکر دینی گذاشته‌اند مقلدند. دکتر شریعتی به غرب مراجعه کرده، اما سعی کرده ایده‌ای را در اینجا فهم کند. تحجر در روشنفکری در فضای سنتی هم ممکن است به وجود آید.
سوزنچی اضافه کرد: شیخ انصاری عمق مسائل زمان خود را فهم کرده بود و همین رویه را ما امروز باید انجام دهیم. امام در مقدمه پاسخی که به آقای قدیری درباره شطرنج می‌دهند تصویری از جریان تحجر درون حوزه ارائه می‌دهند. می‌گویند چون انفال برای شیعیان حلال شده گویی دلتان می‌خواهد که منابع طبیعی را هر طور که خواستیم مصرف کنیم و محیط‌زیست خراب شود. برخی می‌گویند ای‌کاش مسائل امروز شکل نمی‌گرفت. یعنی برای پدیده ۵۰۰ سال پیش می‌تواند فهم عمیق ارائه کند، اما پدیده امروز را نمی‌تواند به این شکل فهم کند. مثال آن بانک است.
وی یادآور شد: یکی از مسائل فقهی در اقتصاد غَرَر است که نباید در معاملات رقم بخورد. یکی از اقتصاددانان می‌گفت ۷۰ درصد اقتصاد امروز ما غَرَر است. درباره عقب‌ماندگی حوزه از مسائل جدید، شتاب جهان امروز را هم باید در نظر بگیریم. از طرفی وقتی آخرین محصول پدیده‌ها به دست ما می‌رسد ما متوجه می‌شویم. باید همزمان با شروع آن در غرب آن را رصد کنیم. مثلاً در شبکه‌های اجتماعی تا مسئله مشخصی مثل حجاب زیر پا گذاشته نشود صدای ما درنمی‌آید. با شبکه‌های اجتماعی شما در خلوت خود دچار حیا زدایی می‌شوید که موجب حیا زدایی در اجتماع می‌شود.
حجاب الآن نماد هویتی زن مسلمان است
حسین سوزنچی سپس عنوان کرد: کتاب مسئله حجاب شهید مطهری را فقط برای بی‌حجاب‌ها نباید توصیه کنیم، بلکه برای متحجرین هم باید توصیه کنیم. به خاطر این کتاب عده‌ای حتی تا حد تکفیر شهید مطهری پیش رفتند و برای این مسئله نزد امام رفتند. حجاب الآن نماد هویتی زن مسلمان است. به همین خاطر اگر در فرانسه کلاه سر کنید با شما برخورد نمی‌کنند. مسئله اول در بحث حجاب، عفاف نیست، بلکه هویت است. باید توجه کنیم که صورت مسئله حجاب عوض شده است و ما با مسائل دیگری مواجه هستیم.
اجتهاد نقطه مقابل تحجر است
وی خاطرنشان کرد: اجتهاد نقطه مقابل تحجر است. مقام معظم رهبری گاهی وقت‌ها در زمانه پدیده‌ها را می‌آوردند و کار معرفتی می‌کنند. مثلاً در نماز جمعه اخیر کلمه ایام‌الله را در معارف ما فعال کردند. طوری این مفهوم را توضیح دادند که اگر الآن از هرکسی بپرسید می‌داند ایام‌الله چیست. اگر کسی بخواهد اجتهاد صحیح کند و به فهم عمیق متن در زمانه برسد، با دو گروه مواجه می‌شود؛ یکی متحجرین که فهمشان متعلق به زمان قبل است و گروهی که از متن جدا شده‌اند که متجددین هستند. این درگیری همیشه طبیعی است. این دو گروه موضع‌گیری‌های مشابه دارند و یک نوع عمل انجام می‌دهند. مثلاً درباره حکومت دین یک گروه می‌گویند زمان دین گذشته و نمی‌تواند حکومت کند و گروه دیگر می‌گویند حکومت کردن دین، تقدس آن را از بین می‌برد.
امروز برخی در حوزه به بهانه نوآوری دارند از دین جدا می‌شوند
حجت الاسلام سوزنچی در ادامه گفت: ما در مقام عمل غرب‌ستیز هستیم، اما خروجی غرب‌ستیزی در مقام نظر این است که غرب کلاً بد است و آن را هیچ کاری نمی‌توان کرد. درنتیجه تئوری اکل میته شکل می‌گیرد. این تئوری می‌گوید وقتی از گرسنگی دارید می‌میرید می‌توانید از مردار هم تغذیه کنید. انفعال محض در مواجه با غرب، خروجی این نگاه است که همان نگاه غرب‌گراهاست. در دین مفهومی به نام بدعت داریم که حرام است. بدعت یعنی پایمان را از دین بیرون بگذاریم. شاید ترجمه آن بشود نوآوری. نباید برای نوآوری پایمان را از دین بیرون بگذاریم. امروز برخی در حوزه به بهانه نوآوری دارند از دین جدا می‌شوند.
صندوق قرض‌الحسنه نمی‌تواند جایگزین بانک باشد
وی همچنین گفت: اقتصاد در غرب حدود ۳۰۰ سال زمان برده تا به اینجا رسیده است. شهید بهشتی اول انقلاب صندوق قرض‌الحسنه را به‌جای بانک پیشنهاد می‌دهد، اما امروز همه ما می‌دانیم که صندوق قرض‌الحسنه نمی‌تواند جایگزین بانک باشد. تحولات اقتصاد امروز آن‌قدر شتاب گرفته که اقتصاددانان غربی هم می‌گویند ما عقب‌تر از تحولات هستیم. یک نمونه آن همین بحث بیت کوین است.
سوزنچی در پایان گفت: ما همه نیروی انسانی‌مان را به سمت دانشگاه می‌فرستیم و انتظار داریم حوزه بیاید مشکلات ما را حل کند. ورودی حوزه حدود ۴ هزار نفر است، اما در کنکور دانشگاه میلیون‌ها نفر شرکت می‌کنند. چرا در عرصه نظامی بیشتر پیشرفت کرده‌ایم؟ چون اغلب نیروهای نخبه ما به آن سمت رفته‌اند. تلاش علمی امروز وجود دارد، اما فضای علم، فضای زودبازدهی نیست. این حرکت‌ها در حوزه شروع شده و آثار آن مشاهده می‌شود. به‌عنوان‌مثال هیئات ما امروز در عرصه‌های اجتماعی مانند سیل و زلزله ورود پیدا کرده‌اند.
«مداد قرمز» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی علی خواجه و دبیری مجتبی طالقانی در گروه فرهنگ و اندیشه شبکه چهار سیما برای پخش در شب‌های دهه فجر آماده شده است.
«خبرگزاری مهر»
