خروج «قریبیان» علیه «مدیران سینما»
هفتمین روز برگزاری سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر تحت تأثیر رونمایی از دو فیلم مهم و پرحاشیه سازمان رسانه‌ای «اوج» در پردیس سینمایی «ملت» قرار داشت.
«مهر سیمرغ» عنوان بسته خبری-تحلیلی روزانه‌ای است که به مرور متن و حاشیه سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر می‌پردازد.
هر روز صبح می‌توانید با «مهر سیمرغ ۳۸» در جریان آخرین تحولات بزرگ‌ترین رویداد سینمایی کشور قرار بگیرید.
امروز شنبه ۱۹ بهمن‌ماه و هم‌زمان با هفتمین روز اکران فیلم‌های سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر، با شماره هفتم «مهر سیمرغ ۳۸» همراه شوید.
چهره روز؛ فرامرز قریبیان
«خروج آخرین فیلم من در سینمای ایران است»؛ این مهمترین و در عین حال ناخوشایندترین خبری بود که در نشست رسانه‌ای فیلم «خروج» ابراهیم حاتمی‌کیا از زبان فرامرز قریبیان مطرح شد. بازیگری با نزدیک به ۶ دهه حضور مستمر و مؤثر در سینمای ایران که حالا به نشانه «اعتراض» به عملکرد مدیران سینمای ایران، سخن از خداحافظی به میان آورده است.
مردادماه امسال و در نخستین روزهای انتشار خبر همکاری فرامرز قریبیان با ابراهیم حاتمی‌کیا، در گزارشی با عنوان « قریبیان با «خروج» حاتمی‌کیا اوج می‌گیرد؟ » به مرور کارنامه و اهمیت حضور این بازیگر پیشکسوت در پروژه «خروج» پرداختیم و تأکید کردیم؛ «او قرار است برای اولین‌بار همکاری با کارگردانی را تجربه کند، که «بازی» در فیلم‌هایش نقشی کلیدی دارد. ابراهیم حاتمی‌کیا در مقام کارگردان، بازیگران بسیاری را به نقطه اوج توانمندی و درخشش خود رسانده و باید دید فرامرز قریبیان در مقابل دوربین او آیا می‌تواند درخششی مانند دهه ۶۰ و ۷۰ را یادآوری کند؟»
سوالی که امروز و پس از رونمایی از «خروج» حتی منتقدان فیلم و آن‌ها که آن را در زمره پروژه‌های ناکام خالق «آژانس شیشه‌ای» می‌دانند هم در پاسخ مثبت به آن تردید ندارند؛ «خروج» فیلم فرامرز قریبیان و درخشش او در نقش «رحمت بخشی» برگ برنده فیلم است؛ کشاورز زخم‌خورده‌ای که برای احقاق حق خود از اول شخص اجرایی کشور، با تراکتور به جاده زده و در سکوت پرچم اعتراض را برافراشته نگه دارد.
قریبیان که در نشست خبری «خروج» درباره علاقه‌مندی‌اش به حضور در این فیلم سینمایی به‌عنوان آخرین فیلمش در سینمای ایران گفت: «من نقش‌های معترض را خیلی دوست دارم، چون خودم معترض هستم.» در ادامه همین نشست در قامت یک بازیگر پیشکسوت و معترض ظاهر شد تا علیه آنچه «بچه‌بازی و غرض‌ورزی مسئولان سینمایی» می‌دانست واکنش نشان دهد.
قریبیان که برای اولین‌بار از تریبون جشنواره فجر، جزئیاتی تازه از حواشی چند دوره پیش‌تر همین رویداد بر سر اهدای جایزه بهترین بازیگر مرد به نوید محمدزاده را بیان کرد، گویی حضور در نشست رسانه‌ای جشنواره فجر را پذیرفته بود، تا فرصت «اعتراض» پیدا کند.
حالا باید دید این اعتراض و افشاگری علیه «فجر»، تأثیری در داوری کیفیت حضور او در «خروج» خواهد داشت؟ نقش‌آفرینی قریبیان از نگاه بسیاری از رسانه‌ها تا به اینجا در کنار ایفای نقش پیمان معادی در «درخت گردو» بیشترین شانس را برای شکار سیمرغ بهترین بازیگر مرد جشنواره داشته و باید دید آیا این حاشیه‌ها همچون دوره سی‌ودوم جشنواره فجر که قریبیان خود ردای داوری بر تن داشت، روی فهرست برگزیدگان سایه خواهد انداخت؟
فیلم روز؛ آتابای
«آتابای» هیچ شباهتی به فیلم‌های قبلی نیکی کریمی در مقام کارگردان ندارد؛ فیلمی شاعرانه و آرام در فضایی دور از زمختی‌های شهر که در فیلم‌های قبلی این کارگردان از «یک شب» و «چند روز بعد» تا «سوت پایان» و «شیفت شب» حضوری سنگین داشته است.
لوکیشن شهرستانی فیلم، زبان ترکی و سادگی و بی‌آلایشی بازیگران غیرچهره پیرامون بازیگران اصلی، فضایی آرام و به دور از آثار ملتهب اجتماعی حاضر در جشنواره امسال به این اثر بخشیده است.
همراهی هادی حجازی‌فر که خود زاده «خوی» است و داستان را مرتبط با احوالات زادگاهش به فیلمنامه تبدیل کرده، تازه‌ترین ساخته نیکی کریمی را تبدیل به بهترین فیلم کارنامه‌اش کرده است.
حضور جواد عزتی هم در این فیلم متفاوت از ۴ فیلم دیگرش در ویترین جشنواره فجر امسال است؛ به خصوص که عزتی برای اولین بار دست به یک ریسک زده و با چالش نقش‌آفرینی به زبان ترکی، مقابل دوربین رفته است. ریسکی که به گواه هادی حجازی‌فر به بهترین شکل از پس آن برآمده است.
فارغ از این نکات، فیلم «آتابای» از منظر بازنمایی فضاهای بصری تازه بر پرده سینمای ایران هم جزو آثار قابل تحسین جشنواره امسال است. فضایی که موسیقی درخشان حسین علیزاده هم به مدد آن آمده تا حال و هوای شاعرانه فیلم را تکمیل کند.
حاشیه روز؛ اعتراض به سبک ابراهیم
اینکه نشست خبری فیلم تازه ابراهیم حاتمی‌کیا در جشنواره فیلم فجر حاشیه‌ساز شود، برای خبرنگاران و منتقدانی که تجربه حضور در دوره‌های مختلف جشنواره در دهه‌های اخیر را داشته‌اند، اصلاً غیرقابل پیش‌بینی نبود. حاتمی‌کیا شمایل فیلمساز معترض نه فقط در قالب آثار که در فضای عمومی سیمای ایران است. فیلمسازی که همواره از باورهایش سخن می‌گوید و برای دفاع از هر آنچه به آن باور دارد، گاهی زبان تند و تیز و گزنده‌ای نیز پیدا می‌کند.
حاتمی‌کیا دیروز در حالی پا به سالن ویژه نشست رسانه‌ای جشنواره گذاشت که از همان اولین روزهای رونمایی از «خروج» برای اصحاب رسانه و منتقدان، انتقادات علیه فیلم تازه‌اش در فضای مجازی کلید خورده بود و کم نبودند آن‌ها که در فضای مجازی حکم صادر کردند که «این بدترین فیلم ابراهیم حاتمی‌کیا است» و برخی پا فراتر گذاشته و خطاب به او نوشته بودند؛ «دهه‌ات گذشته مربی!»
همین پس زمینه هم سبب شد که آقای کارگردان با گارد بسته در برابر هر انتقادی رو به روی خبرنگارانی بنشیند که بخش عمده‌ای از آن‌ها در بهت مواجهه با فیلمی ضعیف از تأثیرگذارترین کارگردان پس از انقلاب، بودند. همین دو قطبی عصبانیت و بهت، خیلی زود تبدیل به جرقه‌ای برای اوج‌گیری حاشیه‌ها شد.
اما در شکل‌گیری حاشیه‌های نشست دیروز، حضور محمود گبرلو در مقام مجری و ضعف جدی او در مدیریت تبادل نظرات مختلف در فضای پرتنش نشست، تأثیری غیرقابل کتمان داشت. نکته‌ای که البته از قبل هم قابل پیش‌بینی بود و ای کاش مسئولان برنامه‌ریزی نشست با انتخاب مجری مسلط‌تر از بخشی از این حواشی پیش‌گیری می‌کردند.
حاتمی‌کیا نسبت به آنچه فضای بداخلاقی و بی‌حیایی حاکم بر رسانه‌ها دانست معترض بود اما فراموش کرد برای بیان این اعتراض نباید خود قدم به حوزه بی‌اخلاقی و بی‌انصافی بگذارد و در مقابل آنهایی که دل در گرو فیلم‌های خاطره‌ساز او داشتند، گویی فراموش کردند برای اعتراض نسبت به فیلم تازه فیلمساز محبوبشان نیازی کنایه و تمسخر نیست!
نکته روز؛ «اوج» زیر ذره‌بین
دو فیلم سینمایی «لباس شخصی» و «خروج» هر دو به تهیه‌کنندگی حبیب والی‌نژاد و سرمایه‌گذاری سازمان رسانه‌ای «اوج» دیروز و در هفتمین روز جشنواره سی‌وهشتم روی پرده رفتند تا متن و حاشیه اتفاقات سالن اصحاب رسانه، با نام این سازمان گره بخورد.
«لباس شخصی» اولین فیلم امیرعباس ربیعی است که دست روز بازخوانی یکی از پرونده‌های ملتهب و حساس تاریخ معاصر گذاشته و از همین منظر موردتوجه اصحاب رسانه قرار گرفت. بازخوانی پرونده حزب توده و افشای یک جریان نفوذ در سطوح عالی نظام در اوج سال‌های جنگ، فیلم را تبدیل به اثری جسورانه کرده است که می‌توان آن را در امتداد تجربه‌هایی همچون «ماجرای نیمروز» محمدحسین مهدویان در احیای جریان سینمای سیاسی ایران تحلیل کرد.
«خروج» نیز روایت صریح ابراهیم حاتمی‌کیا از اعتراض «جمهور» به «رئیس جمهور» است. روایتی قهرمان‌محور که هر چند از منظر سینمایی نتوانست منتقدان و اصحاب رسانه را راضی کند اما به‌واسطه انتخاب سوژه و مهمتر از آن حضور ابراهیم حاتمی‌کیا در مقام کارگردان، از آثار بحث‌برانگیز جشنواره امسال محسوب می‌شود.
در کنار «خروج» و «لباس شخصی» سازمان رسانه‌ای اوج در جشنواره سی‌وهشتم فیلم فجر دو فیلم «روز بلوا» ساخته بهروز شعبی و «آبادان یازده ۶۰» به کارگردانی مهرداد خوشبخت را هم داشته است و حالا با رونمایی از هر چهار فیلم در سالن اصحاب رسانه، عملکرد این سازمان در ویترین جشنواره امسال، راحت‌تر می‌تواند مورد قضاوت قرار بگیرد.
پیشنهاد ویژه؛ تعارض
«تعارض» با نام قبلی «ریست»، یکی از فیلم‌های غیرمتعارف جشنواره سی‌وهشتم فیلم فجر است. فیلمی که محمدرضا لطفی ۶ سال پس از اولین تجربه کارگردانی‌اش یعنی «روایت ناپدید شدن مریم» آن را کارگردانی و برای رقابت در بخش «نگاه نو» به جشنواره فجر رسانده است. لطفی هم به دلیل ویدئویی بودن پروانه ساخت، فیلم قبلی‌اش، در این دوره از جشنواره به‌عنوان فیلم‌اولی حضور دارد و این مسئله باعث می‌شود ابعاد فنی فیلمش مورد ارزیابی داوران قرار نگیرد. «تعارض» هم در ساختار و هم در ایده یک فیلم کاملاً تجربی است.
ماجرای حریم خصوصی آدم‌های به ظاهر امروزی، که دچار پیچیدگی‌ها و تعارضاتی در مناسبات خود و دیگران در دنیای مدرن شده‌اند. نقش‌آفرینی رضا بهبودی بی‌تردید یکی از برگ‌برنده‌های اصلی فیلم محسوب می‌شود. فیلمی که به تعبیری می‌توان آن را تک پرسوناژ نیز دانست و همین اتکاء فیلم بر توانایی بازیگر اصلی‌اش را دو چندان کرده است.
از دیگر ویژگی‌های تعارض اما فضای بصری آن است که به‌طور کامل در قالب نماهای ضبط شده در دوربین‌های مداربسته شکل گرفته است. محمدرضا لطفی برای رسیدن به استاندارد بصری مطلوب خود حتی «رنگ» را هم از فیلم حذف کرده و اینگونه «تعارض» تبدیل به تنها فیلم سیاه و سفید جشنواره امسال شده است.
«خبرگزاری مهر»
