چرا به حضرت عیسی (ع) روح‌الله می‌گویند؟

در قرآن کریم، آیه ای وجود دارد که در معرفی این پیامبر الاهی بیان می دارد که: "إِنَّمَا الْمَسیحُ عیسَى ابْنُ مَرْیَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَ کَلِمَتُهُ أَلْقاها إِلى‏ مَرْیَمَ وَ رُوحٌ مِنْه‏" [1] یعنی همانا مسیح، عیسی بن مریم فرستاده پروردگار و کلمه و روح اوست که در مریم دمیده شده است.

و با استناد به این آیه است که از واژه "روح الله" به عنوان یکی از اسامی عیسی(ع) در متون اسلامی استفاده شده است.

از طرفی باید بدانیم که "روح" از موضوعاتی است که به تصریح قرآن کریم، نمی توان با دانش اندک بشری، به تمام جوانب آن دست یافت [2] ، اما با این وجود، آیات بسیاری را در قرآن مشاهده می نماییم که معانی متعددی را از واژه "روح" ارائه می نمایند که چه بسا وجه مشترکی هم میان آنها وجود داشته باشد. نمونه ای از معانی "روح" در قرآن عبارتند از:

1. فرشته مقرب پروردگار که پیام خدا را به پیامبران می رسانده است. [3]

2. کتاب آسمانی. [4]

3. امدادی غیبی از جانب خداوند برای بندگان خود. [5]

4. خصوصیتی از عیسای پیامبر(ع).

در مورد اخیر مشاهده می نماییم که یک بار در قرآن، عیسی(ع)، روحی از خدا نامیده شده [6] و بار دیگر عنوان شده که ایشان با "روح القدس" مورد حمایت و پشتیبانی قرار گرفته است. [7] این اختلاف در تعبیر هم می تواند ناظر به جنبه های مختلف "روح" باشد که چند و چون آن برای ما دقیقا روشن نیست.

شاید تمام آنچه بیان شد، به تنهایی موردی را برای ابهام و پرسش ایجاد نمی کرد، اما اعتقادات خاص مسیحیان، به ویژه سه گانه پرستی [8] ، موجب آن شد تا آنان بخواهند با استفاده از این آیات به مسلمانان بباورانند که قرآن نیز عیسی(ع) را دارای ویژگی هایی می داند که در نهایت اعتقاد مسیحیان را در ارتباط با او تقویت می کند که او را قدیم دانسته و مخلوق خداوند نمی دانند، بلکه پسر پروردگارش می پندارند.

باید بدانیم که این موضوع از دیرباز وجود داشته و پیشوایان معصوم ما نیز پاسخ مناسب به چنین ابهاماتی را در اختیار پیروان خویش قرار می دادند. به دو نمونه ذیل توجه فرمایید:

1. حمران از امام صادق(ع) در ارتباط با آیه " وَ رُوحٌ مِنْه " خواستار توضیحاتی می شود. امام در پاسخ می فرمایند: مراد از این روح، آفریده و مخلوقی است که خداوند، آن را در نهاد آدم و عیسی قرار داده است. [9]

بدین ترتیب، امام این شبهه را برطرف می نماید که اگر روح خدا در فردی باشد، حتما او نیز همانند خدایش، ازلی و ابدی خواهد بود.

2. امام ششم(ع) بار دیگر در پاسخ به محمد بن مسلم در این زمینه، چنین بیان می فرماید که: همانگونه که پروردگار، خانه ای را (کعبه) از میان دیگر خانه ها برگزیده و گفته که آنجا خانه من است، پیامبری را (ابراهیم) از میان دیگر پیامبران انتخاب نموده و اعلام داشته که او دوست و خلیل من است و نیز مانند دیگر موارد مشابه، عیسی(ع) را بدین دلیل روح خود اعلام نموده که او را از میان دیگر ارواح برگزیده است و این موضوع خدشه ای به آفریده بودنش نخواهد زد و او (چون دیگر انبیاء) مخلوق خداوند بوده و با تدبیرات او ایفای نقش می نماید. [10]

امام در اینجا به یک نکته مهم اشاره می فرمایند که گاهی خداوند، یک ویژگی را که در همگان و یا در بسیاری افراد وجود دارد، به دلایلی در مورد یک شیء یا یک فرد، برجسته می نماید، اما این بدان معنا نیست که این ویژگی در ارتباط با سایرین وجود نداشته باشد، به عنوان نمونه:

1. با اینکه تمام جهان، متعلق به پروردگار است [11] ، محدوده کوچکی در شهر مکه را برجسته نموده و با تعبیر "بیتی" [12] به عنوان خانه خود اعلام می نماید.

2. با آن که به تصریح قرآن، تمام پیامبران و فرشتگان، برگزیده پروردگار می باشند [13] ، در بخشی دیگر از آن کتاب مقدس، برگزیده شدن گروهی از پیامبران، به صورت برجسته اعلام شده است. [14]

3. و در نهایت، با آنکه روح الاهی در تمام پیامبران دمیده شده و تمام آنان و حتی سایر افراد با ایمان، با روحی از جانب خداوند پشتیبانی می شوند [15] ، اما این خصوصیت در مورد عیسای مسیح(ع) و نیز قبل او در ارتباط با حضرت آدم(ع) [16] به صورت برجسته اعلام شده است.

بر این اساس، نباید "روح الله" بودن عیسی(ع) را به عنوان خصوصیتی در نظر گرفت که برای او حالتی شبه خدایی تصور نماییم، بگونه ای که گویا بخشی از خدا در او تجسم یافته است [17] .

اولین سخن عیسی(ع) در گهواره این بود که من بنده پروردگارم [18] و در دوره پایانی رسالتش نیز به خداوند عرضه داشت که به پیروانم گفتم خدایی را که پروردگار من و شماست را بپرستید. [19] از درون من خبر داری و من نمی توانم به دانش تو دست یابم [20] ....و بدین ترتیب مجددا مراتب عبودیت خود را اعلام نمود.

این پیامبر الاهی، بدون پدر آفریده شد، چنانچه آدم، بدون پدر و مادر به وجود آمد. بر این اساس، با اینکه پیدایش یکایک افراد بشر، اعجازی از جانب خداوند است، اما این معجزه در ارتباط با این دو پیامبر، برجسته تر بوده و بر همین اساس، خداوند مشخصا از میان پیامبران، آن دو را برجسته نموده و به روح خود نسبت داده است، گرچه واقعیت آن است که خداوند روح خود را بر هر بنده ای که بخواهد، القا خواهد نمود. [21]

پی‌نوشت:

1] نساء، 171.

[2] اسراء، 85، " وَ یَسْئَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی وَ ما أُوتیتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلاَّ قَلیلا".

[3] نحل، 102؛ مریم، 17؛ شعراء، 193و ...

[4] شوری، 52.

[5] مجادله، 22؛ بقره، 87.

[6] نساء، 171، "وَ رُوحٌ مِنْه‏".

[7] بقره، 87 و 253، "وَ آتَیْنا عیسَى ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّناتِ وَ أَیَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُس‏".

[8] البته برخی از متکلمان مسیحی، خود را سه گانه پرست ندانسته و با توجیهات و تأویلاتی، در صدد اثبات موحد و یکتاپرست بودن خود هستند و باید بدانیم که مسیحیان واقعی، خداپرست بوده و این واقعیت در آیه 64 سوره آل عمران منعکس شده است.

[9] کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 1، ص 133، ح 2، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1365 ه ش.

[10] همان، ح 3.

[11] آل عمران، 189، "وَ لِلَّهِ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْض‏" و ده ها آیه مشابه دیگر.

[12] بقره، 125، "َ أَنْ طَهِّرا بَیْتِی‏"؛ حج، 26"طَهِّرْ بَیْتِیَ لِلطَّائِفینَ وَ الْقائِمینَ وَ الرُّکَّعِ السُّجُود".

[13] حج، 75، "اللَّهُ یَصْطَفی‏ مِنَ الْمَلائِکَةِ رُسُلاً وَ مِنَ النَّاس‏".

[14] آل عمران، 33، "إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى‏ آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهیمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَى الْعالَمین‏"؛ بقره، 130"مَنْ یَرْغَبُ عَنْ مِلَّةِ إِبْراهیمَ إِلاَّ مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ وَ لَقَدِ اصْطَفَیْناهُ فِی الدُّنْیا...".

[15] مجادله، 22، "أُولئِکَ کَتَبَ فی‏ قُلُوبِهِمُ الْإیمانَ وَ أَیَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ".

[16] حجر، 29؛ ص، 72، "فَإِذا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فیهِ مِنْ رُوحی‏ فَقَعُوا لَهُ ساجِدین‏".

[17] در این زمینه، می توانید پرسش 4671 این سایت را نیز مطالعه فرمایید.

[18] مریم، 30، "قالَ إِنِّی عَبْدُ اللَّه‏".

[19] مائده، 117، "ما قُلْتُ لَهُمْ إِلاَّ ما أَمَرْتَنی‏ بِهِ أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ رَبِّی وَ رَبَّکُم‏".

[20] مائده، 116، "تَعْلَمُ ما فی‏ نَفْسی‏ وَ لا أَعْلَمُ ما فی‏ نَفْسِک‏".

[21] غافر، 15، " ِ یُلْقِی الرُّوحَ مِنْ أَمْرِهِ عَلى‏ مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ ".

«اسلام کوئست»