درمان افسردگی و ناامیدی در مشکلات اقتصادی

این روزها گذری به قدر چند دقیقه در بازار و فروشگاه ها حتی برای آنها که اصطلاحاً خیلی از مسائل اقتصادی سر در نمی آورند، معلوم می کند که افزایش قیمت ها رشدی بی وقفه و با کمی اغراق، ثانیه ای دارد طوری که فشار بالایی را بر عموم مردم بویژه طبقات متوسط و رو به پایین جامعه که علی رغم افزایش قیمت ها، تغییری در دستمزدشان ایجاد نشده و حتی در پی نوسانات بازار، ارزش اندک اندوخته شان هم کاهش چشمگیر داشته است، وارد می کند. اگرچه این شرایط سخت و طاقت فرسا است و فشار زیادی را به مردم به ویژه طبقات ضعیف وارد می کند اما سخت تر از آن، بی انگیزگی، رخوت و فراتر از آن ناامیدی عده ای در پی بروز این مشکلات است، چنان که از هر مسئله ای سخن به میان می آید آنها با ربط دادن اش به مشکلات اقتصادی، اظهار ناامیدی کرده و آینده ای تاریک را پیش چشم خود و دیگران ترسیم می کنند. برای مثال سخن از تحصیل که می شود، می گویند به چه کارمان می آید وقتی حقوق ها چنین و چنان است و کفاف زندگی را نمی دهد، وقتی از بچه دار شدن حرف می زنی فورا به قیمت پوشک و شیر خشک و ... اشاره کرده و می گویند بچه دار شدن در این شرایط دیوانگی است! آنها را که قصد تاهل و تشکیل خانواده دارند به جنون متهم کرده و هزار و یک سدِ فکری زبانی پیش پای زندگی و فطریات انسانی احداث می کنند. در تحلیل این تعابیر اگرچه نمی توان از نقش مشکلات اجتماعی چشم پوشید اما بی تردید این نگاه ها و سیاه نمایی ها، اصطلاحاً از جایی دیگر آب می خورد، جایی در درون خودمان و اعتقاداتی سست که با کم ریشتر ترین زلزله ها فرو می ریزد و ما را به بن بست ناامیدی می کشاند. این موضع ضعف یا همان پاشنه آشیل وجود ما ناشی از بی اعتمادی به حمایت و رحمت الهی است، بی اعتمادی ای که در نهایت باعث می شود محاسبات مان درست از آب در نیاید و نتیجه دو دو تاهای مان چهار تا نشود! حجت الاسلام «محمدمهدی ماندگاری» در تشریح اینکه «چرا محاسبه های ما غلط از آب در می آید؟» به آیات سوره مبارکه عصر اشاره کرد و گفت: تدبر در این سوره این نکته را می رساند که همه ما در خسارت هستیم مگر اینکه چهار ویژگی داشته باشیم که نخستین آنها ایمان به خدا است؛ ایمان یعنی خدا را در محاسبات زندگی کمرنگ نکنیم، مثلا می گوییم ازدواج کنید، در پاسخ می گویند: گرانی است، باشد گرانی هست اما جای خدا کجا است؟ این استاد اخلاق در ادامه با بیان یک خاطره، تصریح کرد: یک مرتبه سوار تاکسی شدم روی شیشه نوشته بود کرایه 300 تومان، اما راننده گفت 600 تومان، وقتی علت را پرسیدم، صادقانه گفت: زمستان است و مسافر کم، کرایه را دوبرابر می گیریم که کمبود مسافر جبران شود؛ گفتم: یک سوال می پرسم اگر پاسخ دادی 900 تومان به تو می دهم؛ سپس گفتم: چون تابستان مسافر زیاد است 300 تومان کرایه می گیری اما چون زمستان مسافر کم می شود کرایه را 600 تومان کرده ای، آیا خدای تابستان با خدای زمستان فرق دارد؟! وی اضافه کرد: آن راننده چون خدا را در محاسبات اش نادیده گرفت، به نیرنگ متوسل شد اساساً «هر جا خدا کمرنگ شود، نیرنگ پیدا می شود»؛ برای مثال برخی دختران ما فکر می کنند قصه ازدواج شان دست خدا نیست، لذا خدا در افکارشان کمرنگ می شود و از همین جا است که شیطان نیرنگ می کند و به این دختران می گوید: خود را بزک کن و به خیابان برو تا بتوانی ازدواج کنی!

حجت الاسلام ماندگاری تاکید کرد: کاسب ها هم وقتی خدا برای شان کمرنگ می شود، بی انصاف می شوند و جنس را با قیمت چندبرابری می فروشند و این است معنای آیات سوره مبارکه عصر که می فرماید: «وَالْعَصْرِ إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِی خُسْرٍ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ».

اینجا است که مفهومی عمیق و پرمعنا کارکرد می یابد؛ مفهومی به نام «توکل» آنهم به خدایی که رحمانیت و رزاقیت او با افزایش و کاهش قیمت دلار، کم و زیاد نمی شود، بلکه از ابتدای خلقت بشر تا امروز و با گذشت هزاران سال در هر جا به شیوه خود، حواسش به بندگان اش بوده و است. از دل توکل است که امید جوانه می زد و انسان می تواند از سونامی مشکلات جان سالم به در برده و به ساحل نجات برسد، چنان که خدای متعال در قرآن کریم می فرماید: «مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ». امام کاظم علیه السلام درباره این آیه شریفه فرمودند: «توکل کردن بر خدا درجاتى دارد: یکى از آنها این است که در تمام کارهایت به خدا توکل کنى و هر چه با تو کرد از او خشنود باشى و بدانى که او نسبت به تو از هیچ خیر و تفضّلى کوتاهى نمى‌کند و بدانى که در این باره حکم، حکم اوست، پس با واگذارى کارهایت به خدا بر او توکل کن و در آن کارها و دیگر کارها به او اعتماد داشته باش.» و از امیرالمومنین امام علی(ع) است که فرمودند: «هرکس بر خدا توکل کند سختی ها برای او آسان می گردد». این همه توصیه آیات و روایات و آموزه های دینی برای آن است که توکل بر خدا اضطراب و ناآرامی را از انسان دور می کند و باعث می شود مشکلات بیرونی بر روح امید و انگیزه او رنگ ضعف و ناتوانی نزند؛ توکل باعث می شود انسان خود را تنها نبیند و در سایه دلگرمی به حمایت خدایی مقتدر به بیماری هایی همچون حرص و حسد مبتلا نشود چراکه می داند رزق و روزی او در دست خدایی رزقا است و همو از جایی که گمانش را نمی برد، روزی اش داده و می دهد.

به عبارت دیگر، کسی که بر خدا توکل دارد، هرگز به یأس و ناامیدی مبتلا نشده و مشکلات سبب ضعف و سستی اش نمی شود، مشکلات او را از پای درنیاورده و به فطریات و بدیهیات زندگی پشت نمی کند و مسیر انزوا را در پیش نمی گیرد.

منبع: خبرگزاری شبستان