در سجده شکر چه ذکری بگوییم؟

یکى از موارد سجده و شکرگزاری از خداوند، سجده شکر است که به آن سفارش بسیار شده است. سجده شکر، یعنى تشکر از نعمت ‏هاى بى‏ پایان الهى که بر ما و خانواده ما نازل شده است. امام صادق ‏علیه السلام مى‏ فرماید: هرگاه یاد نعمتى افتادى، صورت خود را براى تشکر بر زمین بگذار و اگر دیدى که مردم ترا مى‏ بینند به احترام آن نعمت کمى خم شو.(1)

سجده شکر بعد از نماز به سند صحیح از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: «هر مؤمنى که براى شکر نعمتى در غیر نماز براى خدا سجده شکر به جاى آورد، خداوند، براى او ده حسنه بنویسد و ده گناه را از او محو و پاک گرداند و در بهشت ده درجه وى را بالا مى برد» (2) نیز به سند موثّق از امام رضا (علیه السلام) روایت شده است که: «سجده بعد از نماز واجب، در واقع شکرِ خداوند است، از این که این توفیق را به بنده داد، تا فریضه اش را به جاى آورد، و کمترین چیزى که در این سجده گفته مى شود، سه مرتبه «شُکْراً لِلّهِ» است…» (3)

کیفیّت سجده شکر در انجام این سجده شرط خاصّى وجود ندارد و به هر صورت که آورده شود، صحیح است. ولى بهتر است مانند سجده نماز، بر هفت عضو سجده کند و پیشانى را بر چیزى گذارد که در نماز بر آن مى گذارد. افضل آن است که بر خلاف سجده نماز، آرنج را نیز بر زمین بگذارد،(4) و سنّت است که نخست پیشانى را بر زمین گذارد، سپس طرف راست صورت را و آنگاه طرف چپ صورت را و در نهایت نیز پیشانى را بر زمین بگذارد، (5) و به خاطر این که دو بار پیشانى را بر زمین مى گذارد، به آن دو سجده شکر مى گویند. سجده شکر مى تواند بدون هر ذکر و دعایى نیز باشد ولى سنّت است که ذکرى بگوید و بهتر است از ذکرهایى باشد که خواهد آمد.

چه ذکری در سجده شکر بگوییم؟ در سجده شکر هرگونه ذکر و دعایى جائز است، امّا گفتن «شُکْراً لِلَّه» و «اَلْحَمْدُ لِلَّهِ» و یاد نعمت بزرگ ولایت اهل بیت ‏علیهم السلام سفارش شده است.(6) خداوند مى‏ فرماید: پاداش کسى که سجده شکر کند آن است که من هم از او تشکر مى‏ کنم.(7) از امام رضا(علیه السلام) نقل شده است که: مى توانى صد بار در سجده شکر بگویى: «شکراً» و مى توانى صد بار بگویى «عفواً». (8) حضرت آیت الله کشمیری یکی از عرفای بزرگ؛ بعد از نماز سر را به سجده می گذاشت و سه مرتبه می گفت: الحمدلله; بعد گونه راست را بر مهر می گذاشت و سه بار می گفت: شکرا لله ; و سپس گونه چپ را بر مهر نهاد و سه مرتبه می گفت: استغفر الله . از وی سؤال شد این چه سجده ای است؟ فرمود: «حضرت ابراهیم (علیه السلام) به [یاری] این سجده خلیلُ الله شد.»(9)

پی نوشت: 1- وافى، ج 8، ص 825 2- قمی، عباس، مفاتیح الجنان، بخش سجده ی شکر و تعقیبات نماز 3- همان 4- کافى، جلد 3، صفحه 324، حدیث 14 5- همان مدرک، صفحه 325، حدیث 175 6- جامع‏ الاحادیث، ج 5، ص 469 7- الفقیه، ج 1، ص 334 8- کافی، ج 3، ص 326، حدیث 18 9- کتاب روح و ریحان، ص ۱۰۷

منبع: تبیان