خرفه، راهکار مناسب طبیعت برای کاهش درد در سالمندان
سالمندی یکی از معضلات رو به گسترش در دنیای امروز است که نهادهای مسئول بهداشت و سلامت در بسیاری از کشورهای جهان را نگران کرده است. محققان کشور برای حل مشکل دردهای اسکلتی عضلانی این قشر از جامعه، استفاده از گیاه دارویی خرفه را توصیه می‌کنند.
آمار نشان می‌دهد در ۴۰ سال آینده جمعیت افراد بالای ۶۵ سال به دو برابر افزایش خواهد یافت. سرشماری انجام‌شده در ایران در سال ۱۳۹۰ نیز حاکی از آن است که حدود ۸ درصد جمعیت ایران را سالمندان تشکیل می‌دهند که تا سال ۱۴۰۰ سهم آن‌ها از جمعیت کشور به ۱۰ درصد افزایش خواهد یافت. انسان‌ها در دوران سالمندی، به‌عنوان یکی از دوره‌های حساس و آسیب‌پذیر در زندگی انسان، با مشکلات جدیدی روبه‌رو می‌شوند. یکی از این مشکلات، درد مزمن است که عده زیادی از سالمندان از آن ابراز نارضایتی می‌کنند.
انجمن بین‌المللی مطالعه درد، درد را به‌عنوان تجربه حسی یا هیجانی ناخوشایندی که با آسیب واقعی یا بالقوه مرتبط است، تعریف می‌کند که شامل دو بعد حسی و عاطفی می‌شود. منظور از بعد حسی درد، شدت درد و منظور از بعد عاطفی آن، میزان ناخشنودی است که فرد تجربه می‌کند.
درد ازنظر طول مدت نیز به دو دسته درد حاد و مزمن تقسیم می‌شود. درد حاد معمولاً نتیجه بیماری یا صدمه است که کمتر از سه ماه ادامه پیدا می‌کند. اما درد مزمن، حداقل سه ماه تداوم می‌یابد و ممکن است با آسیب بافتی همراه باشد. شیوع درد مزمن در سالمندان زیاد است و با افزایش سن بیشتر می‌شود.
در رابطه با این موضوع مهم و به‌منظور کاهش بار درد سالمندان، محققانی از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گناباد و دانشگاه علوم پزشکی ایران، تحقیقی را انجام داده‌اند که در آن تأثیر پماد خرفه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گیاهان دارویی، بر دردهای مزمن اسکلتی‌عضلانی سالمندان مورد بررسی واقع شده است.
گیاه خرفه یا پرپین با نام علمی «پورتولاکا اولراسئا» گیاهی است که به دلیل اثرگذاری بر مسیرهای اوپیوئیدی و نیز داشتن ترکیبات فلاونوئیدی، تانن، ساپونین و ترپنوئید، خواص ضددرد و ضدالتهابی دارد. این گیاه در ایران با توجه به فراوانی و سهولت و در دسترس بودن، به‌صورت سبزی تازه یا خشک‌شده استفاده می‌شود.
محققان برای انجام تحقیق مورد اشاره فوق، از مشارکت ۶۰ سالمند مقیم شهر گناباد استفاده کردند و با کمک پرسشنامه علمی مربوط به درد تحت عنوان «پرسشنامه مک گیل» به بررسی تأثیر پماد حاصل از گیاه خرفه بر دردهای سالمندان فوق پرداختند.
نتایج به‌دست‌آمده از این تحقیق نشان داد که استفاده از پماد خرفه، در کاهش دردهای اسکلتی عضلانی سالمندان مؤثر است و بنابراین استفاده از این گیاه می‌تواند به‌عنوان مداخله‌ای کم‌خطر و ارزان مورد توجه پرستاران قرار گیرد.
در این خصوص، کوکب بصیری مقدم، پژوهشگر گروه پرستاری داخلی جراحی و اطفال دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گناباد و همکارانش اظهار کردند: «یافته‌های ما نشان داد پماد خرفه می‌تواند به‌طور مؤثر ابعاد حسی و عاطفی درد سالمندان را کاهش دهد. شدت درد سالمندان بعد از دو هفته استفاده از پماد فوق نسبت به قبل از آن به‌طور معناداری کاهش یافت. در این خصوص میانگین بعد حسی و عاطفی بین زنان و مردان تفاوت آماری معناداری نداشت».
به گفته این محققان، «سازوکار احتمالی خرفه برای تسکین درد، تأثیرگذاری بر سیستم عصبی محیطی و مرکزی از طریق تداخل اثر با گیرنده‌های موسوم به گاباست. دلیل محتمل دیگر که برای اثر ضددرد خرفه ذکر شده، مهار آزادسازی انتقال‌دهنده‌های عصبی است».
آن‌ها افزودند: «تفاوت نداشتن دو جنس (مردان و زنان) در میزان درد، به دلیل تجربه ذهنی یکسان آن‌هاست، زیرا میزان ناخشنودی ناشی از درد در زنان و مردان مشابه است و تأثیرپذیر از جنسیت نیست. بلکه این تظاهر درد و بیان شدت درد است که بین دو جنسیت متفاوت است. مردان نیز به‌اندازه زنان احساس ناخشنودی دارند، اما به عللی ازجمله حس قدرتمندی بیشتر و احساس ضعف کمتر، آن را به شکل خفیف‌تری بیان می‌کنند و برعکس زنان، به علت جلب‌توجه و دریافت حمایت بیشتر درد را شدیدتر گزارش می‌کنند».
بصیری مقدم و همکارانش در نتیجه‌گیری از پژوهش خود آورده‌اند: «درمجموع می‌توان گفت گیاه خرفه توانست در دو هفته متوالی میانگین شدت درد را کاهش دهد. بنابراین استفاده از پماد خرفه به‌عنوان مداخله‌ای ارزان، آسان و دردسترس که بی‌خطر هم هست، همراه با راهکارهای درمانی برای کاهش درد مزمن اسکلتی عضلانی سالمندان توصیه می‌شود».
نتایج این پژوهش جالب در فصل‌نامه «افق دانش» که توسط دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گناباد منتشر می‌شود، به چاپ رسیده است.
«خبرگزاری ایسنا»
