زنگ آخر اروپای واحد

گرفتاری‌ها و مصائب قاره سبز به‌قدری عمیق و گسترده بود که شاید نیازی به روی کار آمدن بوریس جانسون در بریتانیا آن هم در قامت نخست‌وزیری نباشد. اما در تاریخ کم نبوده مشکلاتی که روی مشکلات دیگر سوار شده‌اند و پیچیدگی‌های سیاسی را دوچندان کرده‌‌اند. برای آلمان و فرانسه به‌عنوان رهبران اروپای واحد، پس از وقوع یک جنگ، هیچ اتفاقی به تلخی نخست‌وزیری بوریس جانسون نیست. رهبران این دو کشور در سال‌ها و ماه‌های گذشته، بارها و بارها نسبت به خطر فروپاشی اتحادیه با بازگشت اندیشه‌های افراطی در این قاره، به مردم هشدار داده‌اند تا شاید از رشد گروه‌های راست‌گرا- که از آنها به راست افراطی یاد می‌شود- جلوگیری کنند. مردم اروپا البته گوش شنوایی برای این هشدارها ندارند و در هر انتخابات، اقبال بیشتری به راستگراها نشان می‌دهند تا پارلمان‌ها یکی پس از دیگری به دست مخالفان اتحادیه اروپایی بیفتند. راست‌های افراطی اکنون در هر کشور اروپایی بخشی از قدرت سیاسی هستند و در برخی کشورها همچون مجارستان، لهستان و... دولت را نیز در اختیار گرفته‌اند. کمتر هفته و ماهی است که رهبران راستگرای اروپایی به اتحادیه اروپا و سیاست‌های آن- که عمدتا توسط کشورهای ثروتمند و قدرتمند اروپایی همچون فرانسه و آلمان تدوین می‌شود- نتازند. در این منازعه آلمان و فرانسه یک طرف بودند و برخی کشورها همچون ایتالیا، مجارستان، لهستان یک طرف دیگر. بریتانیا هم به‌عنوان یکی از ستون‌های سابق اتحادیه اروپایی که روند خروج از اتحادیه را طی می‌کرد، بیش از راست‌ها، به اتحادیه اروپایی تعلق خاطر داشت. از چهارشنبه اوضاع تغییر کرده است و بریتانیا، به سمتی رفته که مخالفان اتحادیه اروپایی ایستاده‌اند. حتی با چشم‌پوشی از کابینه انتخاب شده توسط بوریس جانسون که به تعبیر جرمی‌کوربین رهبر حزب کارگر - حزب اصلی مخالف دولت- «کابینه راست‌افراطی» است، مواضع شخص نخست‌وزیر بریتانیا درباره خروج حتی بدون توافق از اتحادیه اروپا نشان می‌دهد او تا چه میزان برای اتحادیه ارزش قائل است. نخست‌وزیر جدید بریتانیا، در نخستین نطق خود در پارلمان به‌صراحت گفت که به دنبال توافق جدیدی با اتحادیه اروپایی است اما اگر اتحادیه با این توافق مخالفت کند، «بدون توافق کشور را از اتحادیه اروپا خارج» می‌کند. او گفته که بریتانیا «در شرایط مطلوب‌تر از آنچه تصور می‌شود» قرار دارد و بر همین اساس می‌تواند تا پایان ماه اکتبر و چه بسا زودتر از آن اتحادیه اروپا را ترک کند. او ماموریت اصلی دولت خود را تحقق برگزیت تا ۳۱ اکتبر (۹آبان) یعنی فرصت باقی‌مانده برای خروج از اتحادیه اروپایی خواند.

موضع سرسخت جانسون درباره برگزیت، اتحادیه اروپایی را در بین دو انتخاب «توافق جدید» یا «خروج بدون توافق» قرار داده است. تا لحظه نگارش این گزارش، قدرت‌های اروپایی در موقعیت‌های مختلف از او خواسته‌اند تمدید مهلت تعیین‌شده برای خروج کشورش از اتحادیه اروپا را فراموش کند و به توافق به دست آمده با نخست‌وزیر پیشین پایبند باشد. در فرانسه «املی دو مونشلن»، وزیر مشاور دولت مکرون در امور اروپایی گفته «اگر بریتانیا همچنان خواهان خروج از اتحادیه اروپاست، باید به توافق موجود تکیه کند.» او علاوه‌بر این گفته که مهلت برگزیت به‌سادگی تمدید نمی‌شود: «بریتانیا برای به تعویق انداختن برگزیت پس از ۳۱ اکتبر باید واقعا دلیل قانع‌کننده‌ای داشته باشد.» «نوربرت روتخن»، یکی از قانونگذاران آلمانی و از متحدان نزدیک آنگلا مرکل صدراعظم این کشور نیز پنجشنبه در پیامی تهدیدگونه به بوریس جانسون تاکید کرد که «اتحادیه اروپا بر سر اصول و ارزش‌هایش سازش و مصالحه نخواهد کرد.» به گزارش یورونیوز، روتخن که ریاست کمیسیون سیاستگذاری اقتصادی در بوندستاگ، پارلمان آلمان را برعهده دارد با انتشار توئیتی خطاب به نخست‌وزیر بریتانیا نوشت: «نه با سخنرانی‌های اغوا‌کننده و نه با قلدری می‌توانی ما را وادار به دست کشیدن از اصول و یکپارچگی اروپا کنی!» در همین راستا، قرار است امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه برای گفت‌وگو درباره برگزیت به‌زودی با بوریس جانسون دیدار کند. مکرون روز پنجشنبه به صورت تلفنی نیز با جانسون گفت‌و‌گو کرده است. بحران خروج بدون توافق

برگزیت بدون توافق به‌طور حتم یک بازی «دوسر باخت» برای بریتانیا و اتحادیه اروپایی است. حداقل در بریتانیا جانسون خود را آماده پذیرش تبعات این اتفاق کرده است و گفته آمادگی برگزیت سخت را هم دارد. اروپا هم فعلا حاضر به عقب‌نشینی نشده است اما به نظر می‌رسد آمادگی تبعات این رخداد را نداشته باشد. شاید بیش از تبعات اقتصادی در پس برگزیت سخت، شکاف ایجاد شده به دلیل این نوع خروج از اتحادیه بین دوطرف باشد. خروج بدون توافق، اتحادیه و بریتانیا را از یکدیگر دورتر می‌کند و این دوری علاوه‌بر نگرانی‌های اقتصادی و مشکلات مرزی، مشکلات امنیتی را نیز به دنبال خواهد داشت. به هر حال انگلستان عضو مهمی در ناتو است و اختلاف این کشور با اتحادیه اروپا، می‌تواند امنیت اروپا را نیز مختل کند. اتحادیه تنهاتر می‌شود

اگر بریتانیا بدون توجه به درخواست‌ها و توصیه‌های اتحادیه اروپایی، از این سازوکار بدون توافق خارج شود و بتواند تبعات این اقدام را نیز مدیریت کند و بدون بحران به مسیر خود ادامه دهد، فریاد پیروزی بیش از انگلستان، در مجارستان، لهستان، چک و ایتالیا به هوا برخواهد خواست و راست‌های‌افراطی خود را برای ضربه دیگر به دژ ناپایدار اتحادیه اروپایی آماده می‌کنند تا بیشتر از دخالت این نهاد در مسائل داخلی‌شان جلوگیری کنند. سیدعلیرضا موسوی در کانال بهار اروپایی در این باره نوشت: «بعد از به قدرت رسیدن ویکتور اوربان در مجارستان، اندری بابیش در جمهوری چک، ماتیو سالوینی در ایتالیا، آنژی دودا در لهستان و البته قدرت‌گیری احزاب راست پوپولیستی در فرانسه، آلمان و سایر کشور‌های اروپایی، موفقیت سیاسی جانسون به‌عنوان یکی از نمایندگان افراطی حزب محافظه‌کار انگلیس، نشانه رادیکال شدن و چرخش به راست فضای سیاسی در اروپا است. کابینه جانسون معروف به کابینه عدم توافق «No Deal» بر سر برگزیت، بی‌شک مُهر جدایی سرنوشت اروپای قاره را با جزیره بریتانیا زد. البته نباید از نظر دور داشت که قدرت‌گیری احزاب دست راستی در ایتالیا و لهستان که مخالف حاکمیت فرانسه و آلمان بر اروپا هستند، راه را مدت‌هاست برای ایجاد شکاف در داخل اروپایی قاره هم باز کرده است. حال می‌توان گفت ارزش‌های دموکراسی حقوق بشری فرانسه و آلمان در اروپای امروز، به مرزهای ملی‌شان محدود شده است.»

بریتانیا یا انگلستان کوچک

بریتانیا برای اجرای برگزیت بدون توافق با یک مشکل بزرگ هم روبه‌رو است. این کشور از چهار بخش انگلستان، اسکاتلند، ولز و ایرلند‌شمالی تشکیل شده است. در ولز بدون توجه به شکل برگزیت، همین که جانسون نخست‌وزیر شد، گفته شد که با راهپیمایی و تظاهرات به استقبال استقلال خواهند رفت. در اسکاتلند نیز «نیکولا استورجن»، رهبر ملیگرای اسکاتلند روز پنجشنبه در نامه‌ای به نخست‌وزیر نوشت که برنامه برگزیت جانسون به اقتصاد اسکاتلند آسیب می‌رساند و این کشور به دنبال برگزاری همه‌پرسی استقلال خواهد رفت: «در زمان حاضر بیش از هر زمان دیگری ضروری است که در اسکاتلند گزینه جایگزین داشته باشیم. دولت اسکاتلند به فعالیت‌ها و تدابیر خود برای آنکه مردم ما یک کشور مستقل را داشته باشند، ادامه خواهد داد. پارلمان اسکاتلند چارچوب قانونی را برای برگزاری یک رفراندوم پس از تعطیلات تابستان در نظر خواهد گرفت.» از سوی دیگر لئو وردکار، نخست‌وزیر ایرلند نیز طی روزهای گذشته اعلام کرد که «اگر بوریس جانسون راه‌حل مشکل مرزی با ایرلند شمالی را که از آن به‌عنوان «بک استاپ» یا تور امنیتی نام برده می‌شود، نپذیرد، هیچ‌گونه توافقی بر سر برگزیت یا پیمان تجاری با بریتانیا در کار نخواهد بود.» با این حال به نظر می‌رسد برگزیت برای هر طرف این ماجرا هزینه داشته باشد، برای راست‌های افراطی که به دنبال کاستن از قدرت اتحادیه اروپایی هستند، یک پیروزی تمام‌عیار کم‌هزینه است. برگزیت بدون توافق، ضربه سختی به جایگاه اتحادیه اروپایی خواهد زد و از دامنه نفوذ آن در آینده نیز می‌کاهد. برای راست‌های افراطی چه اتفاقی از این خوشایندتر می‌تواند باشد؟ به‌طور حتم اتفاقاتی که در سه ماه آینده در مساله برگزیت بین اروپا و بریتانیا رخ خواهد داد، سرنوشت آینده اتحادیه اروپایی را مشخص خواهد کرد. هنوز اما مشخص نیست در این جدال راست‌ها پیروز می‌شوند یا رهبران اروپایی.

روزنامه فرهیختگان