اتباع تازه وارد پشت درهای کلاس درس
تصور ما این است که تحصیل مهاجران لطف ایران به مهاجران است در حالی که تأثیر تحصیل آنها در ایران و آموزش فرهنگ ما به آنان به نفع کشور ماست و در عین حال اگر آنها بی‌سواد بمانند آسیب‌های بیشتری برای کشور خواهد داشت.
مدارس این روزها فصل ثبت نام را می‌گذرانند و این موضوع یکی از پرچالش‌ترین مسائل آموزشی است زیرا با توجه به مقررات ریز و درشتی که برای ثبت نام دانش‌آموزان گذاشته‌اند آن را تبدیل به هفت خوان کرده است. تنوع مدارس نیز مزید بر علت است تا این ثبت نام‌ها خصوصاً در ورودی پایه‌ها کاری چندان ساده نباشد. علاوه بر دانش‌آموزان ایرانی که بعضاً با مشکلات متعدد ثبت نام روبه‌رو می‌شوند این مشکل برای دانش‌آموزان اتباع که تعدادشان در ایران هم کم نبوده دوچندان است. حسینی دانش‌آموزی است که برای تحصیل در رشته تجربی مجاز شده و حالا به دنبال یک مدرسه عادی و دولتی برای ثبت نام است. او یکی از دانش‌آموزان اتباع است که امسال وارد پایه دهم خواهد شد. درباره مشکلات ثبت نام خود در مدارس متوسطه به «ایران» می‌گوید: من تلاش کردم تا برای تحصیل در رشته تجربی امتیاز رشته تجربی را کسب کنم اما حالا برای ثبت نام در پایه دهم با مشکلات مختلفی مثل تکمیل ظرفیت مدارس دولتی برخورد کرده‌ام.
وی می‌افزاید: تاکنون به شش مدرسه دولتی مراجعه کرده‌ام و همه آنها گفتند ظرفیت ثبت نام تکمیل است. موضوع ثبت نام در مدرسه یکی از چالش‌های ما برای ثبت نام است. اکثر دانش‌آموزان اتباع هزینه کافی برای ثبت نام در مدارس دولتی را ندارند چه برسد به مدارس غیردولتی که هزینه‌های سنگینی دارد. من در ایران متولد شده‌ام اما پدر و مادرم اتباع افغان هستند با این حال برای ثبت‌نام و ادامه تحصیل مشکلات و موانعی سر راه هم است.
دانش‌آموز دیگری به نام زهرا محمدی که قرار است وارد پایه اول ابتدایی شود شرایط مشابهی دارد اما تفاوت اینجاست که او پایه اول ابتدایی است و به گفته مادرش هرجا که برای ثبت نام مراجعه کرده‌اند مدارس تکمیل ظرفیت را اعلام کرده است. حالا آنها تصمیم گرفته‌اند زهرا یک سال دیگر صبر کند تا وارد مدرسه شود. شمار این موارد خصوصاً در محل‌هایی که ساکنان اتباع بیشتر هستند، کم نیست. بسیاری از آنها ترک تحصیل می‌‌کنند و بسیاری دیگر سرخورده در انتظار می‌‌مانند تا بلکه راهی گشوده شود.
پیمان حقیقت طلب مدیر پژوهش اندیشکده دیاران و فعال اجتماعی حوزه مهاجران در گفت‌وگو با «ایران» درباره وضعیت تحصیل بویژه ثبت نام دانش‌آموزان افغانستانی در ایران توضیح میدهد: در حال حاضر اکثر دانش‌آموزانی که با مشکل ثبت نام در ایران مواجه شده‌اند، افرادی هستند که طی یک سال اخیر وارد ایران شده‌اند. در واقع برخی خانواده‌ها که به دلیل قدرت گرفتن طالبان و موانعی که برای تحصیل فرزندان‌شان بویژه دختران به وجود آمد به ایران مهاجرت کردند اکنون با ثبت‌نام کودکانشان در مدارس با مشکل مواجه شده‌اند.
تعلل اداره اتباع برای اعلام اطلاعیه جدید ثبت نام دانش‌آموزان اتباع
وی در ادامه می‌گوید: اداره اتباع خارجه وزارت کشور یک شیوه‌نامه ثبت نام منتشر کرده که در آن روند ثبت نام کودکان مهاجر را شرح میدهد؛ آنهایی که مدرک دارند در مدارس دولتی ثبت نام می‌شوند و آنهایی که مدرک ندارند به دفاتر کفالت می‌روند و برگه حمایت تحصیلی برای دانش‌آموزان می‌گیرند. اما متأسفانه امسال گروهی که تازه وارد ایران شده برای ثبت نام به مشکل خورده‌اند و این افراد باید منتظر بمانند تا اداره اتباع اطلاعیه صادر کند ولی تاکنون هیچ اطلاعیه جدیدی برای این مورد صادر نشده است.
حقیقت‌طلب درباره وضعیت یک خانواده اتباع برای ثبت نام فرزندان‌شان در مدارس دولتی ایرانی بیان می‌کند: ما یک خانواده ۶ نفره افغانستانی را می‌شناسیم که پدر خانواده پزشک بود. این پزشک توسط طالبان کشته شد، سپس مادر به همراه چهار فرزندش مجبور به مهاجرت به ایران شدند. مادر خانواده ماه‌ها تلاش داشته تا دو فرزندش که پایه متوسطه و یک فرزند دیگرش را که اول ابتدایی است در مدارس ایران ثبت نام کند اما تا کنون هیچ یک از آنها را ثبت نام نکرده‌اند. در حالی که این خانواده به شکل قانونی آمده‌اند و اقامت قانونی دارند. این دانش‌آموزان در افغانستان با استعداد و تیزهوش بوده‌اند و مادرشان برای ثبت نام آنها همچنان در تلاش است.
این فعال اجتماعی حوزه مهاجران می‌گوید: خانواده‌هایی هستند که کودکانشان به خاطر تعلل اداره اتباع از تحصیل محروم می‌شوند که البته تعدادشان نیز قابل توجه است. برخی مسئولان هم عموماً این بهانه را می‌آورند که ظرفیت مدارس پر است.
وی با اشاره به اینکه در ایران مدیریت درستی برای امور مهاجران وجود ندارد، ادامه میدهد: ما در ایران مدیریت مهاجران نداریم، به عنوان مثال بسیاری از مهاجران ساکن حاشیه‌های شهر و استان تهران شده‌اند. در حالی که استان تهران یکی از استان‌های محروم کشور در زمینه آموزش و پرورش دولتی است و از آنجا که مدیریت مهاجران صورت نگرفته این مشکل دوچندان می‌شود. پخش شدن مهاجران در سطح کشور از جمله اقداماتی است که باید از سوی وزارت کشور صورت بگیرد اما تا کنون این اتفاق نیفتاده است. موضوع ثبت نام دانش‌آموزان اتباع در استان‌هایی از قبیل تهران و البرز محسوس‌تر است و در آنجا هیچ مدرسه‌ای ثبت نام جدیدی ندارد. ناگفته نماند که در برخی استان‌های کشور از جمله استان‌های مرزی و شمالی یا بخش‌هایی از استان اصفهان ورود افغان‌ها به طور کلی ممنوع است.
حقیقت طلب درباره راهکارهایی که برای حل مشکل ثبت نام و تحصیل دانش‌آموزان اتباع وجود دارد، گفت: راهکار این موضوع در دست آموزش و پرورش است، آنها می‌توانند با چند شیفت کردن مدارس، استفاده از ظرفیت خیرین یا همچنین به‌کارگیری مراکز و مدارس خودگردان دانش‌آموزان اتباع را پوشش دهند. تصور ما این است که تحصیل مهاجران لطف ایران به مهاجران است در حالی که تأثیر تحصیل آنها در ایران و آموزش فرهنگ ما به آنان به نفع کشور ماست و در عین حال اگر آنها بی‌سواد بمانند آسیب‌های بیشتری برای کشور خواهد داشت.
سرشماری دانش‌آموزان افغانستانی کامل نیست
وحدانی مسئول اتباع مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از کشور در گفت‌وگو با «ایران» در واکنش به مشکلات ثبت نام دانش‌آموزان اتباع در کشور بیان می‌کند: ما در ثبت نام دانش‌آموزان اتباع که از پیش در ایران بوده‌اند مشکلی نداریم و آمادگی داریم که ثبت نام آنها را انجام دهیم اما مشکل فعلی آن دسته از دانش‌آموزانی هستند که بعد از قدرت گرفتن طالبان در افغانستان به ایران آمدند و هنوز مدارک لازم و برگه سرشماری از وزارت کشور دریافت نکرده‌اند.
وی تأکید می‌کند: ما برای دانش‌آموزانی که اقامت تحصیلی دارند با هماهنگی وزارت کشور در استان‌های مجاور تهران مانند قزوین، قم و سمنان ثبت نام را انجام خواهیم داد که این مورد نیز با همکاری اداره اتباع استان انجام خواهد شد.
وحدانی درباره تعداد دانش‌آموزان اتباع در ایران می‌گوید: با توجه به آخرین سرشماری تعداد دانش‌آموزان اتباع در سال گذشته بیش از ۵۵۶ هزار و امسال این تعداد به حدود ۶۶۰ هزار نفر رسیده است. بسیاری از دانش‌آموزان اتباع هنوز ثبت نام نکرده‌اند و مدارس موظفند طبق دستور رهبری آنها را ثبت نام کنند. اما لازم است دانش‌آموزانی که بعد از موضوع طالبان به ایران آمده‌اند برگه سلامت تهیه کرده و تعیین سطح شوند ولی متأسفانه هنوز از سوی وزارت کشور خبری برای ثبت نام افرادی که تازه وارد ایران شده‌اند اعلام نشده است.
مسئول اتباع مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از کشور ادامه میدهد: هنوز هم از میان دانش‌آموزان اتباع که وارد ایران می‌شوند تیزهوش و نخبه‌هایی وجود دارد که ما باید برای ثبت نام آنها تابع سیاست‌های وزارت کشور باشیم. امیدواریم بزودی و ظرف یکی دو هفته آینده تکلیف سرشماری آنها مشخص شود تا زودتر بتوانیم آنها را ثبت نام کنیم. زیرا پس از ثبت نام، دانش‌آموزان نیاز به کتاب و تعیین سطح دارند که همین امر به زمان نیاز دارد. اگر مدارس هم سرریز شوند می‌توان با هماهنگی اداره اتباع آنها را در استان‌های همجوار ثبت نام کرد.
