پشت پرده «اسنپ»؛ شرکت آلمانی «راکت اینترنت» در ایران به دنبال چیست؟

نسیم آنلاین : چند روز پیش بود که یکی از کاربران اپلیکشیشن اسنپ با انتشار توئیتی حاشیه ساز شد. این کاربر با انتشار اطلاعات یکی از رانندگان اسنپ مدعی شد این راننده بعد از تذکر در مورد وضعیت پوشش او را در اتوبان پیاده کرده است. پای افکار عمومی با افشای هویت راننده به این اختلاف باز شد و پویش تحریم اسنپ در فضای مجازی شکل گرفت. در نهایت اسنپ در بیانیه‌ای با تاکید بر رفتار قانونی راننده‌اش از مسافران خواست به قوانین کشور و اسنپ احترام بگذارند.

به همین مناسبت به بررسی پشت پرده این اپلیکشن محبوب پرداخته‌ایم. برای شناخت اسنپ باید از راکت اینترنت شروع کرد.

راکت اینترنت یک کپی‌کار حرفه‌ای

راکت اینترنت نام شرکتی آلمانی است که با الگوبرداری از تجربه های موفق، به ویژه نمونه های موفق سیلیکون ولی ، در کمترین زمان ممکن آن ایده ها را در بازارهای بکر دیگر مناطق جهان عملیاتی می کند. از این رو آن را یک شرکت کپی کننده لقب داده اند . روندکاری راکت اینترنت به این صورت است که تیمی از پژوهشگران مشغول مطالعه و رصد ایده های موفق تجاری به ویژه در حوزه استارتاپ های حوزه تکنولوژی در آمریکا هستند.

پس از آنکه هدف پیدا شد، تیمی کوچکتر برنامه های تجاری را تدوین کرده و بازارهای بالقوه را پیدا می کند. سپس شرکت جدید راه اندازی شده، نیروی کار جدید برای اداره آن به خدمت گرفته می شود و تیم قبلی روی پروژه های دیگر مشغول فعالیت می شود. از اصول مهم راکت اینترنت، سرعت عمل است. سیاست ها و برنامه های راکت اینترنت با چنان سرعتی عملیاتی می شوند که راه اندازی یک استارتاپ در ظرف چند هفته تحقق می یابد.

این درحالی است که همین روند در سیلیکون ولی ممکن است چند ماه به طول انجامد. هم اکنون راکت اینترنت بیش از ۱۰۰ شرکت در سراسر دنیا دارد، بیش از ۲۸۰۰۰ کارمند دارد و به گفته خودش ارزش آن بیش از ۱۵ میلیارد یورو تخمین زده می شود. در این میان بازار خاورمیانه و آفریقا جذابیت های زیادی برای سرمایه گذاری دارد.

شرکت آلمانی، به دنبال تغییرات در خاورمیانه

از این رو راکت اینترنت در سال ۲۰۱۳ با همکاری MTN (بزرگترین ارائه دهنده خدمات بی سیم در قاره آفریقا و صاحب ۴۹ درصد از سهام شرکت ایرانسل در ایران) اقدام به راه اندازی «گروه اینترنتی خاورمیانه» MEIG کرد. گروهی که شعار «پیش برنده تغییرات در خاورمیانه» را برای خود برگزیده است.

چه ارتباطی بین موفقیت اسنپ با راکت اینترنت و گروه اینترنتی خاورمیانه وجود دارد؟

اسنپ، بامیلو، زودفود، پین تا پین و اسکانو بخش‌های مختلف یک پروژه بودند که در یک ساختمان مشغول فعالیت‌اند؛ اما موفقیت اسنپ در بازار ایران بیشتر از دیگر بخش‌ها بوده و همین موضوع باعث تغییر نام برخی از این بخش‌ها به اسنپ شده است. زودفود به اسنپ فود تغییر نام داد و پین تا پین را اسنپ تریپ نامیدند. بامیلو که در اواخر سال گذشته با تعدیل نیرو تعطیل شده بود دامنه‌اش در روزهای اخیر به اسنپ‌ مارکت منتقل می‌شود و...این موفقیت پیام واضحی دارد.

محمود فوز ، مدیرعامل اسنپ که تجربه‌ی اجرای همین الگو در کشورهای خاورمیانه را داراست بسیار موفق‌تر از منزهیان عمل کرده است. طبیعی است که فوز که یک‌بار این مدل را کپی کرده است خیلی تمیزتر می‌تواند دوباره کپی را تکرار کند. اساساً ارزش‌افزوده‌ی شرکت متولی پروژه‌ی «گروه اینترنتی ایران» IIG کپی ماهرانه است. شرکت متولی این پروژه شرکت آلمانی راکت اینترنت است.

هرچند رامتین منزهیان بنیانگذار بامیلو که هنوز هم فارسی را روان صحبت نمی‌کند ارتباط شرکتش با راکت اینترنت را تکذیب کرده اما شهرام شاهکار مدیرعامل اسنپ در گفتگو با «تک کرانچ» راکت اینترنت را صاحب اسنپ عنوان کرد. از طرف دیگر مالکیت مشترک این برندها و معرفی آن‌ها ذیل برند گروه اینترنتی ایران ناراستی تکذیب‌های منزهیان را هویدا کرد.

آشنایی با راکت اینترنت می‌تواند به مخاطب در بررسی علت موفقیت اسنپ در ایران کمک قابل‌توجهی کند. محمود فوز تنهای نیروی راکت اینترنت در این پروژه نیست. دکتر ایاد الکسار که خود را هم بنیان‌گذار اسنپ معرفی می‌کند نیز در پروژه‌ی منطقه‌ای راکت اینترنت مشغول فعالیت است. درواقع شرایط ایران اجازه‌ی اجرای پروژه‌ی خاورمیانه‌ی راکت اینترنت را نداد و این شرکت مجبور شد از طریق شکل دادن به گروه اینترنتی ایران فعالیت‌هایش را در ایران سامان دهد. تنها هزینه‌ی این کار برای راکت اینترنت، راه‌اندازی پروژه‌ای به‌ظاهر جدا و هزینه کردن برای نیروی کار ایرانی مشغول در این پروژه است. نیروی کار ایرانی که توانسته به‌خوبی به‌عنوان پوشش این پروژه نقش‌آفرینی کند.

سال ۹۳ شرکتی با عنوان ایده گزین ارتباطات روماک در ایران به ثبت رسید. این شرکت که زحمت ثبت آن را عبدالله بلبلوند و هومان نعیمی بر عهده داشتند موفق به ثبت با شماره ثبت ۴۵۹۱۱۷ در تاریخ اول شهریور ۹۳ شد. مالک خارجی شرکت با نام اینترنت رز ۱ اینترنت رز ۲ در ایران به ثبت رسیده بود و مشخص بود که یک عنوان پوششی برای دفتر منطقه‌ای یک شرکت خارجی است.

شهرام شاهکار

نگاهی به تغییران پی‌درپی اعضای هیئت‌مدیره و مدیرعامل شرکت در عین ثبات مالکیت به‌خوبی نشان‌دهنده‌ی بی‌اهمیت بود نقش افراد ایرانی مشغول در مدیریت این پروژه است. هومن دمرچیلو، رضا توانگر، احسان سروش، شهرام شاهکار، وحید سلطانی محمدی و محمد رازینی از جمله افرادی هستند که از آخر شهریور ۹۳ تا به امروز در لایه‌ی مدیریت این مجموعه حضور داشتند. به‌جز این اعضای ایرانی نام محمود فوز نیز در لایه‌ی مدیریت و برای مدتی به‌عنوان مدیرعامل ایده گزین ارتباطات روماک دیده می‌شود. محمود فوز جوان غیر ایرانی که بیش از یک سال مدیرعامل این شرکت بود، مدیرعامل ایزی تاکسی در گروه اینترنتی خاورمیانه است.

اما در رسانه‌ها مدیریت اسنپ چطور روایت می‌شود؟

شهرام شاهکار به‌عنوان مدیرعامل معرفی می‌شود. مخاطب ایرانی خوشحال است که جوان برومند ایرانی توانسته چنین موفقیتی کسب کند. غافل از اینکه طبق ثبت روزنامه رسمی در زمان انتشار بسیاری از این مصاحبه‌ها شهرام شاهکار اصلاً مدیرعامل اسنپ نبوده است. هرچند شاهکار نقش ویژه‌ای در موفقیت و شکل‌گیری اسنپ نداشته اما باید به او به خاطر توانمندی بالایش در نقش‌آفرینی به‌عنوان مدیر موفق یک شرکت در رسانه‌ها تبریک گفت.

این نوع استفاده از مدیرعامل پوششی در همه‌ی شرکت‌های دیگر این پروژه تکرار نشد. برند بامیلو که با عنوان ایده نوین تجارت روماک در ایران به ثبت رسیده است از همان ابتدا شاهد نقش‌آفرینی رامتین منزهیان در تیم مدیریتی‌اش بود و حداقل در ثبت رسمی اثری از مدیر اصلی مشاهده نمی‌شود. شاید این اتفاق محصول تجربه‌ی منزهیان در شرکت مبدأ و کارکشته بودن او باشد.

مدیرعامل دهه شصتی بامیلو که از دوسالگی ایران را به مقصد آلمان ترک کرد، جوانی است خوش‌برخورد، خوش‌پوش و پرکار که در کنار همکارانش به مدیریت بامیلو مشغول است. قطعاً اعتماد به منزهیان خیلی بیشتر از شاهکار است و تجربه و کارکشتگی او باتجربه‌ی شاهکار قابل مقایسه نیست.

نگاهی هم‌زمان به ساختار سایت گروه اینترنتی خاورمیانه و گروه اینترنتی ایران نشان می‌دهد، در گسترش و پیشرفت راکت اینترنت در ایران دانش سازمانی، مدل تخریب بازار و کارمندان خوش‌پوش و خوش‌برخورد راکت اینترنت بیشترین نقش را داشته‌اند. اگر توانمندی یا ذوق یا دانشی به کار گرفته شده است صرفاً برای بیشتر کردن منافع راکت اینترنت در ایران و کشورهای دیگر خاورمیانه بوده است.

آن هم نه با روش‌های معمول، بلکه با روش‌های غیرمعمولی که بسیاری از کشورهای هدف را به این جمع‌بندی رسانده است که اجازه‌ی فعالیت به راکت اینترنت در بازار خود را ندهند. چون سطح تخریب و جنس فعالیتی که راکت اینترنت انجام می‌دهد در نبود ساختار نظارتی و قوانین به‌روز و کارآمد، باعث خارج شدن همه‌ی بازیگران از بازار می‌شود.