روزشمار جنگ|صدام آرزوی مصاحبه در تهران را به گور برد/کمان ۹۹، نیروی هوایی عراق را زمین‌گیر کرد

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، اول مهرماه سال 1359 مصادف با دومین روز از جنگ تحمیلی هشت ساله رژیم بعث عراق علیه کشور جمهوری اسلامی ایران است. در این روز اتفاق ها و حمله های تخریب کننده ای اتفاق افتاد که مهمترین اتفاق دومین روز از پاییز آن سال، عملیات پرافتخار نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران علیه دشمن متجاوز با نام «کمان 99» بود.

صدام: هفته دیگر در تهران مصاحبه می کنم

اما قبل از پرداختن به این عملیات، به بخشی از رویدادهای آن روز می پردازیم. در این روز، صدام در مصاحبه ای که در یکی از مناطق اشغالی جنوب کشور داشت، به سؤالات خبرنگاران پاسخ داد و با خیالی واهی، گفت: «بقیه سوالات را حداکثر یک هفته دیگر در مصاحبه بعدی در تهران پاسخ خواهم داد.»

فرماندهان ارتش عراق، انقلاب ایران را نشانه گرفته بودند

فرماندهان ارتش عراق پیش از حمله سراسری در جلساتشان به نتیجه رسیده بودند اگر نیروهایشان 10 تا 20 کیلومتر در خاک ایران پیش روی کنند، حکومت انقلابی تهران متلاشی می شود. آن ها تنها یک گزینه پیش رویشان می دیدند، پیروزی قطعی. حمدانی از فرماندهان گارد ریاست جمهوری عراق می گوید:خوش بینی ما به فروپاشی سریع رژیم تهران به حدی بود که سه لشکر ما در آغاز حمله، هدف مشخصی نداشتند.(1)

امام خمینی(ره): اگر مسئله جدی شد، دستور می دهم عراق را سر جایشان بنشانند

امام خمینی(ره) هم مطمئن بود که ارتش می تواند جواب دندان شکنی به عراقی ها بدهد پیام ایشان در آغاز سال تحصیلی جدید آب سردی بر آتش اضطراب ایرانی ها بود. گفت: «مردم فکر نکنند دولت و ارتش ما نمی تواند جواب عراقی ها را بدهد. هر وقت لازم باشد، پیامی به مردم می دهم و به صدام و کسانی که مثل او هستند ثابت می کنیم که نوکران آمریکا چیزی نیستند. مردم ایران نباید دست و پای خودشان را گم کنند. اگر مسئله جدی شد، دستور می دهم عراق را سر جایشان بنشانند. دزدی آمده سنگی انداخته و فرار کرده است.»(2)

روزنامه کیهان در این روز، درباره تعداد مجروحین حمله هوایی 31 شهریورعراق به فرودگاه مهرآباد، نوشت: «تا ساعت یک بامداد امروز تعداد مجروحین حادثه فرودگاه 38 نفر اعلام شد که 15 نفر به بیمارستان امام خمینی، 8 نفر به بیمارستان شریعتی، 3 نفر به بیمارستان صنایع هواپیمایی، هشت نفر به بیمارستان میمنت و سه نفر به درمانگاه بیمه های اجتماعی منتقل شده اند. از این تعداد گروهی که جراحاتشان سطحی بود مداوا و از بیمارستان مرخص و برخی دیگر بستری شده اند.»

در دومین روز حمله، دشمن پیشروی در خاک ایران را آغاز کرد. لشکر 92 زرهی اهواز گزارش داد: «حدود 200 تانک عراقی از شلمچه عبور کرد و به 6 کیلومتری خرمشهر رسید. شهر زیر آتش شدید قرار دارد، به طوری که حدود 100 نفر شهید و مجروح شده اند.»

ارتش ایران: به امام بگویید آماده ایم جواب عراق را بدهیم

در ایران، برای ارتشی که همیشه خودش را برتر از همسایه غربیش می دید، حمله عراق خیلی تلخ بود. فرماندهان این ارتش در جلسه ستاد مشترک به مسئولان گفتند به امام(ره) بگویید ما آماده ایم جواب عراق را بدهیم و از ایران و انقلاب دفاع کنیم». می گفتند تا ما ضربه کاری به عراق نزده ایم هیچ آتش بسی را نپذیرید.(3)

هجوم گسترده عراق از هوا و زمین

در روز اول مهرماه، حملات هوایی عراق استمرار یافت و فرودگاه اهواز بمباران شد. متعاقب آن مواضع نیروهای ایرانی از جمله موضع آتشبار کاتیوشا در شرق پاسگاه شهابی بمباران شد و سه نفر افسر و چهار نفر درجه دار و 9 نفر سرباز شهید و مجروح شدند و آشپزخانه صحرایی و چهار دستگاه خودرو این آتشبار منهدم شد. با تخلیه پاسگاه های مرزی، یگان های توپخانه مورد تهدید جدی قرار گرفتند. گردان 372 کاتیوشا که در شرق طلایه مستقر بود، در خطر محاصره قرار گرفت. به گردان 221 سوار زرهی دستور داده شد به کمک آن گردان بشتابد و در صورت لزوم با اجرای پاتک، گردان توپخانه را از محاصره رها کند. با توجه به شرایط نامساعد زمین برای پدافند، عناصر رزمی پیاده و تانک نمی توانستند دفاع مؤثری در مقابل تهاجم دشمن نمایند و به علت کمبود و نبود وسایل مهندسی سنگین در مقابل آتش پرحجم توپخانه دشمن حفاظی نداشتند. در این وضعیت تنها آتش توپخانه خودی و عملیات نیروی هوایی ایران بود که می توانست حرکات نیروهای دشمن را مختل و پیشروی آن ها را کندتر کند.

از طرف دیگر، جنگ همه جانبه زمینی از طرف عراق شروع شده بود. نیروهای متجاوز دشمن با اجرای آتش سنگین توپخانه و سایر جنگ افزارها پاسگاه های مرزی طلایه و کوشک را زیر آتش گرفتند و عناصر مانوری شامل یگان های مکانیزه و زرهی وارد خاک ایران شدند و به سمت هدف های پیش بینی شده پیشروی کردند. تیپ یک زرهی در مقابل تهاجم گسترده دشمن سرسختانه مقاومت کرد، ولی به علت فشار شدید نیروهای متجاوز، با انجام عملیات حرکات به عقب، به مواضع عقب تر تغییر مکان داد.

نمونه ای از جنگده های اف 14

عراق، زیر آتش توپخانه های نیروی زمینی و دریایی ارتش ایران

بر اساس تدبیر شهید سرلشگر «ولی الله فلاحی»، جانشین ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران، خوزستان به 3 منطقه عملیاتی تقسیم شد. قرارگاه هدایت کننده عملیات در منطقه اهواز عملاً ترکیبی از شهید سرلشگر فلاحی، فرمانده لشگر 92 زرهی اهواز، شهید مصطفی چمران، فرمانده سپاه پاسداران و استاندار خوزستان تعیین شد. توپخانه های نیروی زمینی ارتش در منطقه خرمشهر و آبادان و توپخانه ساحلی نیروی دریایی در آبادان به شدت و با تمام امکانات خود، تأسیسات اقتصادی بصره و فاو را زیر آتش خود گرفتند و ضایعات زیادی به تأسیسات عراق از فاو تا بصره وارد کردند. بدین ترتیب نبرد توپخانه ها از همان آغاز جنگ به عنوان یک عنصر بسیار مهم جلوه گر شد.

عملیات کمان 99

نخستین طرح جنگی ایران، کمان 99 بود که نیروی هوایی ارتش ایران روی میز گذاشت تا جواب حمله هوایی عراق را داده باشد. سحر اول مهر هواپیماهای اف 14 ایران فضای مرز هوایی ایران را از ارومیه تا جزیره خارک پوشش می دادند، بعد هواپیماهای شکاری اف 14 و اف 5 پرواز می کردند و هدف هایشان در خاک عراق را به آتش می کشیدند.(4)

به آتش کشیده شدن تاسیسات نفتی عراق

صبح اول مهر، 150 جنگنده ایرانی در آسمان شهرهای عراق به پرواز درآمدند، بربری، دلحامد و زنجانی از خلبانانی بودند که تاسیسات نفتی اربیل، موصل و کرکوک را به آتش کشیدند. برخی هم به نیروی دریایی عراق در خلیج فارس حمله کردند و برخی به تاسیسات بغداد و بصره.(5)

وقتی عراق، حملات هوایی سراسری خود را علیه ایران اسلامی شروع کرد، عملیات تاکتیکی «انهدام نیروی هوایی عراق» جهت کسب برتری هوایی توسط نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در اولین ساعات اول مهرماه بر پایه طرح«نبرد البرز» انجام گرفت. با ابلاغ رمز«کمان 99» هواپیماهای جنگنده بمب افکن و شکاری رهگیر نهاجا در هفت پایگاه هوایی کشور به غرش درآمدند و باندهای پروازی را پشت سر نهادند. هر گروه با بهره گیری از سوخت گیری هوایی برای انهدام هدف های دوردست، یا بدون عملیات سوخت گیری در هوا، فضای کشور عراق را شکافتند و اهداف خود را در سراسر خاک عراق در هم کوبیدند.

اهدافی که در داخل پایگاه های هوایی دشمن مورد توجه خلبانان بود، شامل باندهای پروازی، پناهگاه های هواپیماها، راه های خزش، انبارهای مهمات، انبارهای آمادی و قطعات پشتیبانی کننده هواپیماها، مخازن سوخت هواپیماها و خودروها، رادارهای هدایت کننده هواپیماها، برج های مراقبت و کنترل، سیستم های فرماندهی کنترل پایگاه ها، مراکز مخابراتی و انواع آنتن های آن بود.

موقعیت حمله هوایی ایران به عراق در اول مهر 1359،عملیات کمان 99

مناطقی که مورد هدف خلبان های نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در «کمان 99» قرار گرفتند:

خلبانان پایگاه دوم شکاری در تبریز با 48 فروند هواپیمای جنگنده بمب افکن تایگر «اف- 5» پایگاه هوایی موصل در بخش شمالی عراق در استان نینوا را درهم کوبیدند.

خلبانان پایگاه سوم شکاری در همدان با 16 فروند هواپیمای جنگنده بمب افکن فانتوم «اف-4 ئی » پایگاه هوایی کوت در استان میسان یا العماره عراق را در هم کوبیدند.

خلبانان پایگاه چهارم شکاری در دزفول با تعداد 40 فروند هواپیمای جنگنده بمب افکن تایگر «اف-5» پایگاه هوایی ناصریه را در استان ذیقار عراق بمباران کردند.

خلبانان پایگاه ششم شکاری در بوشهر با تعداد12 فروند هواپیمای فانتوم «اف-4 یی» پایگاه هوایی شعیبیه در استان بصره عراق را درهم کوبیدند.

خلبانان پایگاه یکم شکاری در مهرآباد تهران با تعداد 12 فروند هواپیمای فانتوم «اف -4 یی» و «اف-4 دی » پایگاه هوایی الرشید در جوار بغداد را درهم کوبیدند.

پایگاه های هوایی حبانیه شامل «تموز» و «هضبه » در غرب بغداد، فرودگاه بین المللی بغداد، پایگاه هوایی کرکوک در استان کرکوک، فرودگاه المثنی و برخی فرودگاه های دیگر در امواج بعدی حملات هوایی بمباران شدند. در موج دوم حملات هوایی، پایگاه یکم و دوم شکاری هر یک با 50 درصد از هواپیماهای آماده خود حمله ور شدند. در این عملیات 11 فروند هواپیمای جنگنده بمب افکن از بین رفت.

از پا درآمدن نیروی هوایی عراق

بعد از این حملات هوایی ایران، نیروی هوایی عراق برای مدت طولانی نتوانست بیش از حدود 56 درصد از توانایی خود را به کار گیرد. پایگاه رشید در جوار بغداد که باید به سرعت آماده و درگیر نبرد شود، برابر گزارش اداره دوم سماجا، سرانجام در تاریخ 9 آذر ماه 59 مجدداً عملیاتی شد و این روند کم و یبش در سایر پایگاه های هوایی عراق نیز حاکم بود.

در این عملیات پرافتخار، برخی از خلبان ها شهید یا مجروح شدند :

سروان خلبان «منصور ناظریان» با هواپیمای تایگر اف - 5 یی شهید و هواپیما منهدم شد، سروان خلبان «داریوش یزدانفر» و ستوان یکم «خلبان رهبر» با هواپیمای اف - 4 یی هر دو خلبان سالم اما هواپیما آسیب دید. سروان «خدابخش عشقی پور» و ستوان یکم «عباس اسلامی نیا » با هواپیمای فانتوم اف - 4 یی، هر دو خلبان شهید و هواپیما منهدم شد. ستوان یکم «غلامحسین عروجی» با هواپیمای تایگر اف-5یی خلبان شهید و هواپیما منهدم شد. ستوان یکم «شهرام اویسی» با هواپیمای تایگر اف-5یی خلبان مجروح و هواپیما منهدم شد. ستوان یکم «پرویز حاتمیان» با هواپیمای تایگر اف-5یی خلبان اسیر دشمن و هواپیما منهدم شد. سرگرد «محمد جواد ورتوان» با هواپیمای تایگر اف-5یی خلبان مجروح و هواپیما منهدم شد. ستوان یکم «تورج یوسف» با هواپیمای تایگر اف-5یی شهید و هواپیما منهدم شد. ستوان یکم «علی مراد جهان شاهلو» با هواپیمای تایگر اف-5یی شهید و هواپیما منهدم شد.

بغداد به لرزه افتاد

خلبان ها پیروز به ایران برگشتند و مردم در خیابان ها از خلبان هایشان استقبال کردند. ایرانی ها روحیه گرفتند و عراقی ها شوکه شدند. مهدی بشارت، کاردار سفارت ایران در بغداد، می گفت: «تلویزیون عراق با آب و تاب از حمله هوایی عراق به ایران می گفت و اعلام می کرد تمام هواپیماهای ایران را نابود کرده اند. خیلی ناراحت بودم. دو روز بعد در دفترم حس کردم که بغداد به لرزه افتاده است. هواپیماها به بغداد حمله کرده بودند. هواپیماهای ایران مثل باران بر سر موسسه های نظامی و دولتی عراق بمب می ریختند. فرودگاه بغداد طوری آسیب دید که تا مدتی قابل استفاده نبود و افراد عادی که می خواستند وارد بغداد شوند به اردن می رفتند و از اردن با اتومبیل به بغداد می آمدند. من و کارمندان سفارت از حمله هوایی ایران سرشار از غرور و شادی شدیم.»(6)

پی نوشت:

1.وودز، کوین، جنگ صدام، مرز و بوم، داود علمیایی کوپایی،چاپ اول، تهران،1379،ص 22 تا 25

2.روح الله موسوی خمینی، صحیفه امام، نشر و تنظیم آثار امام خمینی، تهران، 1382، ج 13، ص223

3. اکبر هاشمی رفسنجانی، انقلاب در بحران.ص 218

4.محمد معما، نبرد در آسمان، خاطرات امیر خلبان فضل الله جاویدنیا، عماد، تهران، 1390، ص 74 تا 77

5. محمد معما، نبرد در آسمان، خاطرات امیر خلبان فضل الله جاویدنیا، عماد، تهران، 1390، ص 74 تا 77

6. منوچهر پارسادوست، ما و عراق از گذشته تا کنون، شرکت سهامی انتشار، تهران، 1387،ص602

منبع: تسنیم

مسئولیت صحت اخبار ارائه شده به عهده منبع خبر بوده و این رسانه صرفاً رسالت اطلاع‌رسانی خود را در این رابطه انجام می‌دهد.