راستی‌آزمایی ادعاها درخصوص پروژه‌های عمرانی پیش از تصویب
دکتر جابری مقدم با اشاره به تجربه‌ی بررسی پروژه‌های در نهادی مستقل از حاکمیت مثل دانشگاه تاکید کرد که با وجود وضعیت بودجه و فروش نفت در کشور این عقلانیت باید در حاکمیت شکل بگیرد و ادعاها درخصوص پروژه‌های کلان پیش از تصویب راستی‌آزمایی شود.
نسیم‌آنلاین: نگارخانه‌ی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران 12 آبان ماه میزبان سومین برنامه سیتی لنز بود. در این نشست مستند You've Been Trumped که در سال 2011 توسط فیمساز بریتانیایی Anthony Baxter ساخته شده است اکران شد و اساتید به ارائه نظر در این خصوص پرداختند.
این مستند به روایت کنشگری گروه اندکی از مردم در جریان یک طرح توسعه منطقه ای در اسکاتلند و فراز و نشیب‌های آن می‌پردازد. در این روایت تنش بین گروهی از مالکان اسکاتلندی و تاجر آمریکایی، دونالد ترامپ (پیش از ریاست جمهوری) به تصویرکشیده شده است. ترامپ قصد داشت یک تفرجگاه گلف مجلل را در سایتی که آخرین منطقه بکر اسکاتلند بود ایجاد کند. این مستند مبارزات و مقاومت‌های ساکنان محلی در برابر قدرت و نفوذ یک سرمایه‌دار مشهور و اراده آنها برای حفاظت از سرزمین و محیط زیستشان را حکایت می کند.
این فیلم و کارگردانش برنده چند جایزه ملی و بین المللی بویژه در زمینه‌های عدالت اجتماعی و محیط زیست شده‌اند.
دکتر جابری مقدم عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در ابتدا با اشاره به کیفیت پایین مستند به این سوال پاسخ داد که چرا تماشا و تأمل در مستند حاضر در دوره‌ای که سویه تاریک برنامه ریزی شهری و منطقه‌ای بر شرایط مستولی و مسلط شده، مهم و ضروری است؟
جابری مقدم گفت: از نگاه من قشری‌ترین و سطحی‌ترین لایه‌ی فهمی که با تماشای مستند شکل می‌گیرد این است که همه جای دنیا آدم‌ها دهان دارند، اشتها دارند.البته ممکن است نوع جویدن، نوع و اندازه لقمه، شکل مزه مزه کردن، قدرت بلعیدن و قورت دادن از نظر شکل و جنس و رنگ و لعاب تفاوت داشته باشد. یکی می‌شود ترامپ و یکی می‌شود سرمایه‌گذاری که در یک گوشه دیگر عالم یا در یکی از نقاط باارزش شهر یا کشور خودمان قصد "توسعه" دارد.
این عضو هیئت علمی دانشگاه با اشاره به این تصور که دست‌اندازی‌ها، طرح‌ها، پروژه‌های برخلاف مصالح و منافع عمومی فقط در کشورهایی مثل کشور ما رخ می‌دهد و در کشورهایی که از قدیم الایام برای ما شهر فرنگ بودند خبری از اینها نیست گفت: این تصور غالب در ما بیشتر به وهم و افسانه می‌ماند تا اینکه واقعیت بیرونی باشد.
جابری مقدم با اشاره به لایه‌ی عمیق‌تر مطرح شده در این مستند که مربوط به مباحثی همچون قدرت و برنامه‌ریزی، ثروت و برنامه‌ریزی، مالکیت و برنامه‌ریزی، کنشگری و برنامه‌ریزی است گریزی به بحث طرح‌های توسعه‌ای در ایران زد.
این استاد دانشگاه دو ویژگی از آنچه در ایران اتفاق افتاد را برشمرد.
ویژگی اول. فهم قالب و عمومی از امر توسعه در ایران که در بین عوام خواص مشترک است. درک و فهمی که از توسعه در ایران شکل گرفته در خیلی از انتخاب‌ها تعیین کننده است. ویژگی قالب این فهم از توسعه، تصور و وهمی است که از یک شهر فرنگ در ذهن وجود دارد و عموما به واسطه‌ی سفر کوتاهی است که صورت گرفته و این ذهنیت را در ما شکل داده و مظاهر این توسعه شده است.
ویژگی دوم این است که دستیابی به توسعه و پیشرفت در گرو تعریف و اجرای پروژه‌های متعدد عمرانی در سطح شهر و کشور است. هر چه این پروژه بزرگ‌تر و وسیع‌تر باشد، فهم و ذهن و جان افراد از اینکه برگی دیگر از توسعه در کشور در حال رقم خوردن سیراب‌تر و خشنودتر می‌شود. به همین دلیل با انبوهی از پروژه‌های عمرانی در کشور طرف هستید که متوقف شده و نیاز به بودجه برای تکمیل دارد.
جابری مقدم نقطه تلاقی این دو ویژگی در فهم از توسعه را سرمایه‌گذاری عنوان کرد و گفت: سرمایه‌گذار که وارد می‌شود قول‌هایی می‌دهد. می‌گوید اگر این پروژه انجام شود توسعه به این منطقه می‌آید. اشتغال ایجاد می‌شود. تولید ناخالص بالا می‌رود. جذب سرمایه می‌کند و هرآنچه دنیا دارد در اینجا جمع می‌شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تاکید کرد که پروژه‌های عمرانی که در کشور وجود دارد فارغ از هزینه به ندرت در زمانبندی که اعلام شده بود انجام می‌شود. این به خاطر آورده‌ی حداکثر 20 درصدی است که سرمایه گذار با خود می‌آورد و قرار است بقیه‌ی منابع را از تسهیلات و دیگر امتیازات پروژه تامین کند.
دکتر جابری مقدم با اشاره به ارقام سرسام‌آور پروژه‌های بزرگ‌تر تاکید کرد که در این پروژه‌ها هم آورده‌ای وجود ندارد و در بسیاری از این پروژه‌ها پیش فروش صورت می‌گیرد و از این مسیر مردم هم درگیر می‌شوند. نمونه‌ی شاذ این موضوع پدیده‌ی شاندیز است. از سوی دیگر مقامات سیاسی برای کسب دستاورد در دوره‌ی مسئولیتشان از این پروژه‌ها حمایت می‌کنند.
به گفته‌ی استاد شهرسازی دانشگاه تهران مطالعاتی که در ده سال گذشته در کشورهای مختلف دنیا انجام شده است نشان می‌دهد که به قول‌هایی که در زمان تصویب پروژه‌ها داده می‌شود عمل نمی‌شود.
دکتر جابری مقدم در بخش پایانی با اشاره به تجربه‌ی بررسی همه‌ی پروژه‌ها در نهادی مستقل از حاکمیت مثل دانشگاه تاکید کرد که با وجود وضعیت بودجه و فروش نفت در کشور این عقلانیت باید در حاکمیت شکل بگیرد و برای پروژه‌ها اولویت تعیین شود.
