ایرانی‌ها چقدر بنزین مصرف می کنند؟

مرکز مطالعات زنجیره ارزش صنعت نفت به بررسی موضوع میزان مصرف بنزین در کشور پرداخته است. براساس این گزارش بنزین یکی از گران‌قیمت‌ترین فرآورده‌های پالایشی در دنیا است که در کشور ایران قیمت و مصرف این حامل انرژی دارای فراز و فرودهای مختلفی بوده است. مصرف بنزین در سال ۱۳۹۹ پس از ۹ سال افزایش، یک روند کاهش را  تجربه کرد که دلیل آن سهمیه‌بندی بنزین در آبان ۱۳۹۸ و شیوع کرونا بود. اگر چه در سال ۱۴۰۰ و در پی واکسیناسیون گسترده مصرف بنزین ۱۴% نسبت به سال ۱۳۹۹ افزایش یافت اما همچنان سطح مصرف، پایین‌تر از سال ۱۳۹۸ بود. در هر حال پرواضح است که رشد مصرف بنزین مجددا شروع شده است و طی سال‌های آتی به سطح تولید کشور یعنی ۱۱۰ میلیون لیتر در روز خواهد رسید.

در تعطیلات نوروز ۱۴۰۱، اخبار مرتبط با مصرف بنزین به صورت روزانه گزارش می‌شد که مقایسه آن با آمار سال‌های گذشته، نشان از رشد مصرف بنزین در تعطیلات نوروزی اخیر دارد. در واقع مصرف بنزین تعطیلات نوروز سال ۱۴۰۱ با مصرف بنزین نوروزی سال‌های ۱۳۹۸ و ماقبل از آن که هنوز ویروس کرونا شیوع نیافته بود، مقایسه شده است. متوسط مصرف بنزین در تعطیلات نوروزی سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۳۹۸ حدود ۱۳% افزایش داشته است.

از مقایسه مصرف بنزین تعطیلات نوروزی هر سال با متوسط مصرف بنزین کل آن سال می‌توان به این نتیجه کلی دست یافت که متوسط روزانه مصرف بنزین نوروزی هر سال حدودا ۱۰% بیشتر از مصرف بنزین کل آن سال است. با این تفاسیر می‌توان از متوسط مصرف ۱۰۹.۵ میلیون لیتری بنزین در تعطیلات نوروری سال ۱۴۰۱ نتیجه گرفت که احتمالا متوسط مصرف بنزین در طول سال برابر ۹۹.۵ میلیون لیتر خواهد شد.

مرکز مطالعات زنجیره ارزش نفت و گاز معتقد است که مصرف بنزین طی دو سال آتی با رشد ۶ درصدی ادامه خواهد یافت و در سال ۱۴۰۳ از تولید بنزین پیشی خواهد گرفت. برای پیشگیری از واردات گسترده بنزین که ارزبری بسیار بالایی دارد، می‌بایست موارد ذیل در اولویت دولت در بخش تقاضا قرار گیرد:

۱- کاهش نیاز به جایجایی‌های فیزیکی از طریق راهکارهایی همچون گسترش دولت الکترونیک

۲- کاهش ترافیک از طریق تمهیدات مختلف همچون شناورسازی ساعت کاری

۳- بهینه‌سازی موتورهای احتراقی خودروهای سواری و موتور سیکلت‌ها تولیدی جدید و موجود

۴- جایگزینی خودروهای فرسوده

۵- توسعه حمل و نقل عمومی

۶- اجرای هر چه سریع‌تر طرح تبدیل خودروها به دوگانه‌سوز

۷- رفع نواقص طرح فعلی سهمیه‌بندی بنزین

۸- جلوگیری از قاچاق بنزین

مطمئنا در سمت عرضه و تولید بنزین همان‌طور که در یادداشت‌های مرتبط نیز اشاره شده است، دولت (وزارت نفت) به دور از هر گونه شعارزدگی و برنامه‌ریزی‌های غیر واقع‌بینانه می‌بایست دو محور ذیل را به عنوان راهبرد اصلی جهت توسعه صنعت پالایش نفت مورد حمایت و هدایت قرار دهد:

– ارتقای پالایشگاه‌های موجود با هدف کاهش فرآورده‌های سنگین و کم‌ارزش و تولید محصولات مورد نیاز از جمله بنزین

– تمرکز بر اجرایی‌سازی یک پالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای نفت خام طی برنامه هفتم توسعه

متأسفانه طی سال‌های گذشته با صدور مجوزهای متعدد در حوزه صنعت پالایش نفت و میعانات گازی و بدون توجه به الزامات توسعه این صنعت، عملا توسعه صنعت پالایش نفت از وضعیت خوبی برخوردار نیست. امیدواریم که با ایجاد تمرکز در چند پروژه محدود، روند توسعه این صنعت راهبردی و مهم تسهیل و تسریع شود. باید این نکته را نیز متذکر شد که تولید بنزین در پالایشگاه‌ها با رویکرد پتروپالایشی بودن آنها به صورت همزمان، نشدنی است؛ چرا که جریان‌های هیدروکربوری که جهت تولید بنزین مورد استفاده قرار می‌گیرد، خوراک واحدهای پتروشیمی هستند و با توجه به رشد تقاضای بالای بنزین در کشور، مطمئنا اولویت اصلی دولت و وزارت نفت باید تأمین این نیاز افسار گسیخته باشد و نه پتروپالایش و تولید محصولات پتروشیمی.