تحریرالشام از تسلط بر ادلب تا فتح دمشق

نسیم‌آنلاین؛ سیدعلیرضا حسینی: در اوایل سال ۲۰۱۷، چندین گروه مسلح سوری با اعلام انحلال خود، از ادغام کامل در یک ائتلاف نظامی جدید به نام «تحریر الشام» خبر دادند.

این ائتلاف نظامی به رهبری هاشم الشیخ معروف به «ابو جابر» اعلام موجودیت کرد. کمی بعد جبهه النصره به ائتلاف تحریرالشام پیوست و رهبری تحریر الشام به «ابومحمد جولانی»، فرمانده سابق جبهه النصره رسید. جولانی تا به امروز رهبری این ائتلاف را برعهده دارد.

اصلی‌ترین گروه‌های هیئت تحریرالشام جبهه النصره و جبهه انصارالدین است هستند. گروه‌های جیش السنه، جنبش نورالدین زنکی، جناح‌های الامشات و الحمزات نیز دیگر گروهای تشکیل دهنده تحریر‌الشام هستند. عمده فعالیت اکثر این گروه‌ها در سوریه بوده است.

در سالهای گذشته تعدادی از گروه‌ها به خاطر اختلافات بر سر نحوه رهبری این ائتلاف از تحریرالشام جدا شدند. لواء التمکین، کتیبة الصِدیق، اداره التصنیع، جیش الفاروق، لواء أجناد الشام، قسم التحصین، کتائب بن تیمیه و لواء أسود الإسلام از جمله گروه‌های جدا شده از تحریرالشام هستند.

سرکرده تحریر‌الشام چه کسی است؟

ابومحمد جولانی در سال 1982 در شهر ریاض عربستان به دنیا آمد و هفت سال اول عمرش را در همین شهر گذراند، اما ریشه‌های خانوادگی‌اش به جولان سوریه بازمی‌گردد.

 خانواده او به دلیل اشغال جولان توسط اسرائیل در سال 1967 مجبور به مهاجرت شدند و پدرش که فعال سیاسی بود، پس از مدتی به عربستان پناهنده شد.

براساس اطلاعات منتشر شده در رسانه‌ها جولانی خانواده‌ای مرفه داشت و بعد از بازگشت خانواده به سوریه، در مناطق مرفه دمشق بزرگ شد.

 پس از حمله آمریکا به عراق در سال 2003، جولانی تصمیم گرفت تا برای پیوستن به نیروهای جهادی عازم عراق شود. او به گروه القاعده تحت رهبری ابومصعب الزرقاوی پیوست و در آنجا تجربیات نظامی کسب کرد. با ترور الزرقاوی در سال 2006، جولانی به لبنان رفت و با حمایت القاعده گروه «جند الشام» را تأسیس کرد.

 بعد از بازگشت به عراق توسط نیروهای آمریکایی دستگیر شد و به کمپ بوکا منتقل شد که یکی از بدنام‌ترین زندان‌های عراق خوانده می‌شود.

 او مدتی هم‌بند ابوبکر البغدادی، رهبر داعش بود. پس از آزادی از زندان، جولانی تصمیم گرفت که یک گروه جدید را در سوریه تشکیل دهد. این تصمیم منجر به تأسیس جبهه النصره شد که هم با داعش و هم القاعده روابط نزدیک داشت.

 در سال‌های بعد و همزمان با افزایش قدرت جبهه‌النصره، ابوبکر البغدادی خواستار بیعت مجدد جولانی با داعش شد. اما جولانی با مشاهده ضعف داعش در عراق و پیشرفت نیروهای خود، این درخواست را رد کرد.

 این اقدام باعث نزدیکی بیشتر جولانی به القاعده تحت رهبری ایمن الظواهری شد. اما نزدیکی هم طولی نکشید و جبهه النصره با اعلام استقلال از القاعده در سال 2016، به هیئت تحریر الشام پیوستند.

 در سال‌های اخیر، جولانی تلاش کرد تا چهره‌ای میانه‌رو از خود ارائه دهد و روابط خود را با گروه‌های مختلف سوری که مخالف حکومت اسد بودند، تقویت کند. او همچنین سعی کرده تا ارتباطات بین‌المللی خود را گسترش دهد و خود را از اتهامات تروریستی دور کند.

گسترش دولت هیئت تحریرالشام

یکی از مهم‌ترین اهداف ائتلاف تحریر الشــام براندازی حکومت بشار اسد و فتح دمشق بود. خواسته‌ای که در روزهای گذشته به آن دست یافتد. اکنون تحریرالشام پایتخت و استان های مهم سوریه را تحت سیطره خود درآورده است و باید دید که این پیشروی به سمت مناطقی که در اختیار بشار اسد نبود هم ادامه خواهد یافت یا خیر.

تحریرالشام در ادلب

جولانی یکی از نیروهای کلیدی تروریستی در جنگ تروریسم علیه سوریه به‌شمار می‌رفت و توانست در مناطقی مانند ادلب در شمال سوریه نفوذ زیادی پیدا کند و با حمایت ترکیه بر ادلب مسلط شود.

استراتژی نظامی هیئت تحریر الشام متمرکز بر شکست سایر گروه‌های مسلح در ادلب و شرق حلب و تحمیل سیطره خود بر همه گروه‌های مسلح در این مناطق بود.

سال 1398 ترکیه مواضع ارتش سوریه را بمباران کرد. اقدامی که به واکنش روسیه انجامید. دو طرف برای کاهش تنش به توافقی رسیدند که عملا باعث تقویت قدرت تحریرالشام در ادلب شد.

تحریرالشام از کجا تامین مالی می‌شد؟

اولین تلاش‌های تحریرالشام برای کسب درآمد مربوط به غنایم به دست آمده از عوامل حکومت سوریه و گروه‌های مخالف دیگر بود که رقبای تحریرالشام قلمداد می‌شدند. براساس تخمین‌ها چیزی حدود 150 میلیون دلار درآمد از این محل به جیب تحریرالشام رفت.

منبع دیگر درآمد تحریر الشام مربوط به کسب درآمد از ایست‌های بازرسی از غیر نظامیان، وسایل نقلیه و همچنین دریافت عوارض از نقل‌وانتقال کالا بود.

از سوی دیگر تحریرالشام کشاورزان را مجبور به پرداخت زکات سالانه می‌کرد. این مبلغ زکات توسط حسبه (پلیس مذهبی تحریر الشام) جمع آوری می‌شد تا اینکه بخشی تحت عنوان "اداره زکات" ایجاد شد.

جالب اینجاست که تحریرالشام از گذرگاه‌ها مرزی بین ترکیه و سوریه هم درآمد داشت. تحریرالشام در ژوئن ۲۰۱۷ پس از درگیری با احرارالشام، گذرگاه باب الحوا که مهم‌ترین گذرگاه غیرنظامی و تجاری با ترکیه بود را تصرف کرد. تحریرالشام بر هر آنچه از این گذرگاه‌ها عبور می‌کرد به جز میوه‌ها و سبزیجاتی که به ترکیه می‌رفت وً آرد و گندم وارد شمال غربی سوریه می‌شد تعرفه‌ وضع کرد.

تحریر الشام چه می‌خواهد و به دنبال چه چیزی است؟

جولانی در مصاحبه اخیر خود به تشکیل «شورای انتخاب‌شده توسط مردم» اشاره کرد گفت که باید یک چارچوب قانونی در سوریه وجود داشته باشد تا از همه اقلیت‌ها و فرقه‌ها محافظت کند. او می‌افزود که هیچ‌کس حق ندارد گروهی دیگر را از بین ببرد.

حالا باید دید که با قدرت گرفتن جولانی و رسیدن هیئت تحریرالشام به هدف اصلی خود، جولانی می‌تواند گروه‌های مسلح را در کنترل خود نگه دارد یا اینکه سوریه به سمت ناامنی پایان ناپذیر به خاطر درگیری این گروه‌ها کشیده خواهد شد.