مروری بر روند جرم و جنایت در کشور

نسیم‌آنلاین: یکی از مسائلی که در بحث‌های اجتماعی همواره مورد توجه و معیاری برای  سنجش وضعیت اجتماعی کشورها لحاظ گردیده، آمار ارتکاب جرم است. وضعیت اجتماعی مردم در هر منطقه و موقعیت جغرافیایی وابستگی زیادی به وضعیت ارتکاب به جرم، وجود ناهنجاری، وضعیت خودکشی، قتل و اعتیاد دارد. شرایط جامعه‌ای با درصد خشونت خیابانی زیاد تفاوت بسیاری با جوامعی دارد که سطح خشونت آن‌ها کمتر است. آمار جرم و جنایت حتی می‌تواند محققین را به سمت پیش‌بینی‌های مختلفی از آینده هر مملکت هدایت کند. در راستای شناخت جامعه ایران و بررسی وضعیت عمومی اجتماعی کشور در این متن به برخی از آمارهای منتشرشده در گزارش شاخص‌های عدالت اجتماعی سال 1401 پرداخته شده است. گزارشی که مرکز آمار اسفندماه 1402 آن را منتشر کرد و در آن به ابعاد مختلف مسائل کشور پرداخت و در متن پیش روی شما بناست وضعیت اجتماعی کشور مورد توجه قرار بگیرد. روشن است که دست زدن به انجام هر عملی در کشور بدون شناخت درست وضعیت، مسبب خرابی‌های بعدی می‌شود و بهتر آن است که قبل از انجام امور و اقدام به تصمیم‌گیری توجه خود را به اعداد و ارقام نیز معطوف کرد.

از جمله آمارهای کلیدی برای شناخت وضعیت اجتماعی در کشور، وضعیت مراکز دادرسی قوه‌قضائیه و وضعیت مراجعه مردم به این مراکز است. تعداد 3316 شعبه دادگاه و 2407 دادسرای عمومی سال 1391 در طی این 10 سال‌ها به 4906 شعبه دادگاه و 4160 دادسرای عمومی رسیده است. البته این افزایش می‌تواند نشان‌دهنده‌ی تلاش قوه قضائیه برای رسیدگی سریع‌تر به پرونده باشد اما اعداد و ارقام بعدی این گزارش گویای حقیقتی دیگر است.

 در این 10 سال تعداد افرادی که از دنیا رفته‌اند و احتمالا کشته شده‌اند هم زیاد شده است. یعنی ما 3078 جسد داریم که در سال 1401 فوت شده‌اند و معلوم نیست دقیقا چطور دار فانی را وداع گفته‌اند. عددی که در سال 1391 مقدار کمتری را نشان می‌داد و 2257 نفر قربانی داشت. در موضوع همسرآزاری هم به آمار این گزارش اشاره می‌کنم که حدود 4 هزار افزایش در آمار از سال 1391 تا 1401 مشاهده می‌شود.

در موضوع جرم اما آمار نگران‌کننده است. متاسفانه جامعه ایران شاهد جرائمی همچون قتل، نزاع فردی و درگیری بوده است. در سال 1391 ما شاهد 1896 قتل و در سال 1401 شاهد 2586 قتل بوده‌ایم. آمار جرائمی مانند نزاع فردی و قمه‌کشی با سرعت بیشتری افزایش یافته است. در سال 1391 ایران شاهد 300 هزار درگیری فردی بود و این عدد در سال 1401 با حرکتی صعودی به بالای 500 هزار مورد رسید.

 نکته قابل توجه دیگر هم کاهش جرمی مانند زورگیری است. براساس این گزارش تنها 138 مورد زورگیری در آمار نیروی انتظامی ایران ثبت شده است که نسبت به 5 هزار مورد سال 1391 عدد بسیار کمتری است و روند آن در 10 سال گذشته نزولی بوده است.

 دستگیرشدگان مجرم هم طبق همین آمار، از 19 هزار نفر در سال 1391 به حدود 8 هزار نفر رسیده است که با وجود رشد میزان جرائم، قابل تحلیل است. از عوامل موثر بر این آمار، عملکرد پلیس در برخورد با مجرمین در روندی 10 ساله است. البته نباید رشد جمعیت در کشور را نادیده گرفت و حتما این رشد جمعتی در این آمار تاثیر خواهد داشت.

در مجموع حدود یک میلیون سرقت اتفاق افتاده است. آماری که دو برابر سال 1391 است. براساس آمار دستگیرشدگان 133 هزار مورد مربوط به سرقت از منازل بوده است. موتور سوران و  اتومبیل‌داران هم در رتبه‌های بعدی این جدول قرار می‌گیرند و بیشتر از دیگر حوزه‌ها قربانی سرقت بوده‌اند.

آمار مراکز پذیرش و درمان اعتیاد از سال 1396 موجود است. در سال 1396 بیش از یک میلیون و 254 هزار و 704  نفر در مراکز مجاز درمان اعتیاد به مواد مخدر پذیرش شده‌اند که این تعداد در سال 1401 به یک میلیون و 570 هزار و 256 نفر رسیده است. افزایش تعداد مراجعان به مرکز گوشه‌ای از رشد اعتیاد در کشور را نشان می‌دهد. البته عدم مدیریت نادرست فرآیند ترک اعتیاد و اقتصاد پرسود این حوزه را نباید نادیده گرفت.

این آمار نشان می‌دهد که جرم و جنایت تغییرات در 10 سال گذشته افزایش یافته است. البته هرگز نمی‌توان بیان کرد که اوضاع در ایران به حالت ناهنجاری رسیده است و آنارشی بزرگی فضا را در برگرفته است. تنظیم قوانین اشتباه و عدم مقابله سفت و سخت با جرم در کنار شرایط پیچیده اقتصادی ایران در کنار هم باعث گسترش جرم و جنایت در کشور شده است. برای مقابله با گسترش این مفاسد باید پیشگیری از وقوع جرم در دستور کار قرار بگیرد و برای اصلاح نهادهای متولی پیشگیری از وقوع جرم فکری کرد.